- Rical elminə nə üçün ehtiyac var?
- Rical elminin dəyəri barədə ortaya atılan şübhələr
- 1-ci şübhə
- 2-ci şübhə
- 3-cü şübhə
- 4-cü şübhə
- 5-cü şübhə
- 6-cı şübhə
4-CÜ ŞÜBHƏ
Rical mənbələrindəki ziddiyyətlər
İddiaçı deyir:
“Deyilənlərə rical alimlərinin bir-birlərinə zidd fikir söyləmələrini də əlavə et. Siz görə bilərsiniz ki, məsələn, Şeyx Tusi bir şəxsi siqə bilir, lakin Nəcaşi onu zəif hesab edir. Həmçinin də, əksinə. Hətta siz ziddiyyəti bir alimin öz sözlərində belə tapa bilərsiniz. Necə ki, Şeyx Tusidə bunu görmək olar. O, Səhl ibn Ziyad ər-Razi barədə belə etmişdir. Şeyx Tusi “Rical” kitabının 381-ci səhifəsində, (rəqəm 5699) onu siqə bilir və onun barəsində deyir: “Səhl ibn Ziyad əl-Adəmi, künyəsi Əbu Səiddir, siqədir, Reydəndir”. Lakin elə ki, Şeyx Tusinin ikinci kitabına, “əl-Fihrist”ə gəlirik, görürük ki, eyni ravi barədə deyir: Səhl ibn Ziyad əl-Adəmi ər-Razi, künyəsi Əbu Səiddir, zəifdir”. (əl-Vəsiyyə vəl-Vəsi, səh.256-257)
Şübhəyə cavab: Tədqiqatçı şəxsə gizli deyil ki, bu şübhə yeni deyil. Rical alimləri ona cavab vermiş, onu müzakirə edərək əsassızlığını ortaya qoymuşlar.
Cavabı yığcam şəkildə belə qeyd edə bilərik ki, tövsiqat və təzifatların ziddiyyəti ən son halda bunu gərəkli edə bilər ki, bir-biri ilə ziddiyyət təşkil edən sözlər dəyərdən düşsünlər. Bu da o halda ola bilər ki, bu iki zidd məlumatdan hər hansısa bir (rical alimlərinin yanında məlum olan qaydalar əsasında) digərinə tərcih edilə bilməsin. Məlum məsələdir ki, bu, ziddiyyətdən uzaq olan digər tövsiqat və təzifatı etibar və dəyərdən salmır!
Ümumiyyətlə, bu və bundan əvvəl qeyd edilən şübhələr barədə deyilməlidir ki, bu üç irad şübhə səviyyəsinə qalxa bilmirlər. Çünki onlar əgər əsaslı olsalar belə – ki, belə deyillər –, sadəcə və sadəcə mühüm rical kitabları barədə söylənilən fikirlərdən ibarətdirlər. Nəinki rical elminin özü barədə deyilən fikirlərdirlər. Hər kəs elə zənn edirsə ki, rical kitabları elə rical elminin özüdür və onlara irad gətirmək rical elminə irad gətirməkdir, onda zəhmət olmasa ömründən bir neçə dəqiqəni sərf edib “dörd nisbət” (məntiq, -red.) arasındakı fərqi öyrənsin.
