- Rical elminə nə üçün ehtiyac var?
- Rical elminin dəyəri barədə ortaya atılan şübhələr
- 1-ci şübhə
- 2-ci şübhə
- 3-cü şübhə
- 4-cü şübhə
- 5-cü şübhə
- 6-cı şübhə
2-Cİ ŞÜBHƏ
Rical kitabların səhvlərin olması
Onlardan biri bu barədə danışaraq deyir:
“Kim rical kiablarına, hətta onların ən məşhurlarına – ki bunlar Tusinin və Nəcaşinin rical kitablardır – diqqət yetirərsə, görər ki, bu kitablar səhvlərə və təhriflərə məruz qalmışlar”. (əl-Vəsiyyətu vəl-vəsi: 256)
Şübhəyə cavab:
Bu şübhənin cılızlığı gün kimi ortadadır. Belə ki, bizə hətta kitabda səhvlərin olduğu qəbul etsək belə, səhvlər də iki cürdü:
Birinci: Çoxluğu və qaranlıq olması (heç cür anlaşılmaması və həll edilə bilməməsi) səbəbindən kitabın mətninə xələl gətirən səhvlər.
İkinci: Azlığı və aydınlığı səbəbindən kitabın mətninə təsirli olmayan səhvlər.
Mətnlərdən (istər bu mətn vəsiyyət olsun, istər məktub olsun, istər kitab olsu, istər məqalə olsun, istərsə də hər hansısa bu kimi başqa bir yazı olsun) istifadəni imkansız edən şey məhz birinci növdən olan səhvlərdir. İkinci növdən olan səhvlərə gəlincə isə, heç bir kitab bundan xali deyil. Hətta mötəbər və etimad edilən mənbələr və kitablar belə. Bununla belə, hamı bu kitablara əməl etmişdir, heç kəs səhv bəhanəsi ilə bu işi tərk etməmişdir.
Bunun izahı isə belədir ki: mətnlər çox vaxt müxtəlif dəlilləri və məsələləri özündə ehtiva edir ki, bu dəlillər və məsələlər də bir başa mətnin zahiri ilə bağlı olurlar (bu mənada ki: əgər onlar aradan getsələr, mətnin zahirinə xələl gələcək). Belə halda, əgər kitabda həll edilməsi mümkün olmayan çoxlu sayda mürəkkəb (qaranlıq) səhvlər mövcud olarsa, ağıl sahibləri belə bir kitabı qəbul etməkdən imtina edəcəklər. Ona görə ki, mümkündür ki, kitabda müəyyən məsələlər mövcud olmuş olsun, lakin səhvlər nəticəsində aradan getsin.
Lakin əgər səhvlər az sayda olsa, o zaman mətnlərin zahirləri olduqları kimi qalacaqlar və ağıl sahibləri onu qəbul etməkdən imtina etməyəcəklər.
Bunu bildinizsə: Şeyx Tusinin rical kitablarında və Şeyx Nəcaşinin rical kitabında mövcud olan – o da əgər qəbul edərsək – səhvlər məhz ikinci növdən olan səhvlərdir. Bu miqdarda olan səhv bu kitabların mətləblərindən əl götürməyə və onlardan istifadə etməməyə haqq qazandırmır.
