- Vəsiyyət hədisinin sənədinin səhih olduğunu sübut etmək üçün irəli sürülən dəlillər
- Qurana uyğunluq
- Vəsiyyət hədisi mötəbər kitabda nəql edilmişdir
- Rəvayətin məzmununun mütəvatir olması
- Rəvayətə zidd olan başqa bir rəvayətin yoxluğu
- Təqiyyə ehtimalının olmaması
- Alimlərin rəvayətdən dəlil olaraq istifadə etməsi
Vəsiyyət hədisi mötəbər kitabda nəql edilmişdir
Nazim əl-Uqeyli deyir: “Bu rəvayət etimad edilən kitablardan birində nəql edilmişdir. Bu kitab hədis, hədis təriqləri və ricalı sahəsində görkəmli alim olan “rəisut-taifə” Şeyx Tusinin “əl-Ğeybə” kitabıdır. Daha öncə qeyd edildi ki, o öz kitablarındakı rəvayətlərin səhihliyinə dair şəhadət vermiş və bildirmişdir ki, qeyri-mötəbər rəvayətlə işi yoxdur və belə rəvayətdən istifadə etmir. Hürr Amuli də “Vəsail” kitabının sonunda qeyd etmişdir ki, Şeyx Tusinin “əl-Ğeybə” kitabı etimad edilən kitablardandır. Bununla “vəsiyyət hədisi” də səhihlik baxımından problemsiz olur”. (Difaən ən əl-Ğeybə, səh.18)
Bu, cəhli-mürəkkəbdir.20 Belə ki, “əl-Ğeybə” kitabı dəlil gətirmə məzmunlu bir kitabdır. Burada “Şeyxut-taifə” şiə-imamiyyə məzhəbinin on ikinci İmamla (əleyhis-səlam) bağlı etiqad etdikləri qeybə çəkilmənin səhihliyini isbat etməyə çalışmışdır. Məlumdur ki, dəlil gətirmə məzmunlu kitablarda bütün mənbələrdən dəlillər qeyd olunur. Hətta demək olar ki, ən əsas dəlillər “onları qəbul etdikləri şeylə susdurun” babından çıxış edərək müxalifin nəql etdiyi şeydən gətirilən dəlillər olur. Şeyx Tusi on iki imam rəvayətlərini qeyd etdikdən sonra buna işarət edərək demişdir:
“Bu bir qisim hədislər idi ki, onları qeyd etdik. Əgər bu barədə xassə (şiə) tərəfində deyilən hədisləri gətirmək istəsəydik, kitab çox uzanardı. Biz yalnız bu qədərini gətirməklə (kifayətləndik) ki, bu mövzuda hər iki tərəfin hədis nəql etməsi barədə dediyimiz sözün doğru olduğunu göstərək. Hər kəs (bu barədə şiənin nəql etdiyi hədislərlə) tanış olmaq istəsə, bu mövzuda yazılan kitablara müraciət etsin. Belə olduqda o bu barədə bizim dediyimizdən də çox şey tapacaq”. (əl-Ğeybə, səh.156)
Şeyx Tusinin (quddisə sirruh) sözü açıqca buna dəlalət edir ki, onun “əl-Ğeybə” kitabında nəql etdiyi rəvayətlər içində həm şiə, həm də müxaliflər tərəfdən nəql edilən rəvayətlər vardır. Hətta ammə tərəfinin hədislərinə daha çox yer verilib. Xassə tərəfinin hədislərindən isə az bir miqdar gətirməklə kifayətlənib, qalan hədisləri bu mövzuda yazılan başqa kitablara həvalə edib.
___________________________________________________________
