Vəhy evinə hücum: əhli-xilaf alimlərinin etirafları, söz oyunları və kitablardakı təhriflər

1. "əl-Müsənnəf" kitabında vəhy evinə hücum rəvayəti
2. Rəvayəti səhih hesab edən alimlər
3. Rəvayətin təhrif edilməsi
4. Hadisəni dəstəkləyən şahidlər

HADİSƏNİ DƏSTƏKLƏYƏN ŞAHİDLƏR

Aşağıda qeyd edəcəyimiz rəvayətlər də həmçinin, Ömərin bir neçə nəfərlə birlikdə həzrət Fatimənin (əleyhəs-səlam) evinə gəlib evə soxulmalarından xəbər verir.

1. Abdullah ibn Əhməd ibn Hənbəl:

O özünün “əs-Sünnə” kitabında (2/553) belə bir rəvayət nəql etmişdir:

حدثنا محمد بن إسحاق بن محمد المخزومي المسيبي ، نا : محمد بن فليح بن سليمان ، عن موسى بن عقبة ، عن ابن شهاب ، قال:وغضب رجال من المهاجرين في بيعة أبي بكر رضي الله عنه منهم علي بن أبي طالب والزبير بن العوام رضي الله عنهما فدخلا بيت فاطمة بنت رسول الله صلى الله عليه و سلم ومعهما السلاح فجاءهما عمر رضي الله عنه في عصابة من المسلمين ، فيهم : أسيد ، وسلمة بن سلامة بن وقش ، وهما من بني عبد الاشهل ، ويقال : فيهم ثابت بن قيس بن الشماس ، أخو بني الحارث بن الخزرج، فأخذ أحدهم سيف الزبير فضرب به الحجر حتى كسره . قال موسى بن عقبة : قال سعد بن إبراهيم : حدثني إبراهيم بن عبد الرحمن بن عوف أن عبد الرحمن كان مع عمر يومئذ ، وأن محمد بن مسلمة كسر سيف الزبير والله اعلم . تقدم في (1236).

Bizə Muhəmməd ibn İshaq ibn Muhəmməd əl-Məxzumi əl-Museybi nəql edib dedi: bizə Muhəmməd ibn Fuleyh ibn Süleyman Musa ibn Uqbədən, o da İbn Şihabdan nəql edib dedi:

“Mühacirlərdən olan bəzi şəxslər Əbu Bəkrin beyətinə qəzəbləndilər. Əli ibn Əbi Talib və Zübeyr ibn əl-Əvam onlardan idi. O ikisi silahla birgə Fatimə binti Rəsulillahın (sallalahu əleyhi [və alihi] və səlləm) evinə daxil oldular. Ömər müsəlmanlardan olan bir dəstə şəxs ilə birlikdə onların yanına gəldi. Onların içində Bəni Əbdül-Əşhəldən olan Useyd və Sələmə ibn Səlamə ibn Vəqş var idi, həmçinin, demişlər ki: Bəni-Xəzrəcdən olan Sabit ibn Qeys ibn Şəmmas var idi. Onlardan biri Zübeyrin qılıncını götürüb onu daşa vurdu və sındırdı.”

Musa ibn Uqbə deyir: Səd ibn İbrahim dedi: mənə İbrahim ibn Əbdür-Rəhman ibn Auf nəql edib dedi ki: “Əbdür-Rəhman da o gün Ömərlə birgə imiş. Zübeyrin qılıncını da Muhəmməd ibn Məsləmə sındırıb.”

Hədisin ardınca kitabın mühəqqiqi Muhəmməd əl-Qəhtaninin haşiyədə ravilərin tərcümeyi-halını qeyd edir və deyir:

(1291) المسيبي: صدوق تقدم فس 1236
محمد بن فليح بن سليمان: الأسلمي أو الخزاعي, صدوق يهم روى عن موسى بن عقبة وعنه محمد بن أسحاق المسيبي. مات سنة 197 هـــ. التقريب (2:201).
وترجمته في التهذيب (9:406).
موسى بن عقبة: بن أبي عياش الأسدي مولى آل الزبير ثقة فقيه إمام في المغازي, روى عن الزهري, وعنه محمد بن فليح, مات سنة 141 هــ. التقريب (2:286).
وترجمته في التهذيب (10:360).

(1291) əl-Museybi: səduqdur (doğru danışandır). 1236-cı hədisin haşiyəsində qeyd olundu.

Muhəmməd ibn Fuleyh ibn Süleyman: əl-Əsləmi və ya əl-Xuzai: səduqdur, vəhm edir . Musa ibn Uqbədən nəql etmiş, Muhəmməd ibn İshaq əl-Museybi də ondan nəql etmişdir. 197-ci ildə ölmüşdür. “ət-Təqrib” (2/201).

Onun tərcümeyi-halı “ət-Təhzib” kitabında qeyd olunmuşdur (9/406).

Musa ibn Uqbə: ibn Əbi Əyyaş əl-Əsədi, Ali-Zübeyrin mövlası, siqədir, fəqihdir, “məğazi”də imamdır, Zuhridən nəql etmişdir. Muhəmməd ibn Fuleyh də ondan nəql etmişdir. 141-ci ildə ölmüşdür. “ət-Təqrib” (2/286).

Onun tərcümeyi-halı “ət-Təhzib” kitabında qeyd olunmuşdur (10/360).

Fotoşəkil: Abdullah ibn Əhməd ibn Hənbəl, Kitabus-Sünnə, c.2, səh.553; Dar İbn Qəyyim, Dəmmam, Səudiyyə Ərəbistanı, 1406/1986; təhqiq: Muhəmməd ibn Səid ibn Salim əl-Qəhtani

Deməli, hədisin sənədi həsən və mötəbərdir. Barəsində “səduqdur, vəhm edir” deyilən şəxslərin hədisinin höccət olması ilə bağlı Əbdül-Əziz ibn Bazın dediyi sözlərlə bu linkdə tanış ola bilərsiniz. (Səudiyyə Ərəbistanı fətva və elmi araşdırmalar üzrə Daimi Heyət) Bundan başqa, az sonra Şeyx Muhəmməd əl-Munəccidin sözlərində də görəcəyiniz kimi, bu hədis səhih rəvayətlərlə tam uyğun gəlir və mötəbərdir.

2. Muhib ət-Təbəri:

O da özünün “ər-Riyadun-Nadira” kitabında (1/115) bu rəvayəti İbn Şihabdan nəql etmiş və demişdir:

قال ابن شهاب وغضب رجال من المهاجرين في بيعة أبي بكر منهم علي بن أبي طالب والزبير فدخلا بيت فاطمة معهما السلاح فجاءهما عمر بن الخطاب في عصابة من المسلمين منهم أسيد بن حضير وسلمة بن سلامة بن وقش وهما من بني عبد الأشهل ويقال منهم ثابت بن قيس بن شماس من بني الخزرج فأخذ أحدهم سيف الزبير فضرب به الحجر حتى كسره ويقال إنه كان فيهم عبد الرحمن بن عوف ومحمد بن مسلمة وإن محمد بن مسلمة هو الذي كسر سيف الزبير والله أعلم خرجه موسى بن عقبة وهذا محمول على تقدير صحته على تسكين نار الفتنة وإغماد سيفها لا على قصد إهانة الزبير وتخلف عن بيعة أبي بكر يومئذ سعد بن عبادة في طائفة من الخزرج وعلي بن أبي طالب وابناه والعباس عم رسول الله صلى الله عليه وسلم وبنوه في بني هاشم والزبير وطلحة وسلمان وعمار وأبو ذر والمقداد وغيرهم من المهاجرين وخالد بن سعيد بن العاص ثم إنهم بايعوا كلهم فمنهم من أسرع بيعته ومنهم من تأخر حينا إلا ما روي عن سعد بن عبادة فإنهم قالوا أدركته المنية قبل البيعة ويقال قتلته الجن

İbn Şihab demişdir: Mühacirlərdən olan bəzi şəxslər Əbu Bəkrin beyətinə qəzəbləndilər. Əli ibn Əbi Talib və Zübeyr ibn əl-Əvam onlardan idi. O ikisi silahla birgə Fatimə binti Rəsulillahın (sallalahu əleyhi [və alihi] və səlləm) evinə daxil oldular. Ömər bir dəstə müsəlmanla birlikdə onların yanına gəldi. Onların içində Bəni Əbdül-Əşhəldən olan Useyd ibn Hudeyr və Sələmə ibn Səlamə ibn Vəqş var idi, həmçinin, demişlər ki: Bəni-Xəzrəcdən olan Sabit ibn Qeys ibn Şəmmas var idi. Onlardan biri Zübeyrin qılıncını götürüb onu daşa vurdu və sındırdı. Demişlər ki: Əbdür-Rəhman ibn Auf və Muhəmməd ibn Məsləmə də onların arasında imiş. Zübeyrin qılıncını sındıran da məhz Muhəmmməd ibn Məsləmə olmuşdur. Allah daha yaxşı bilər. Bu hədis səhih olduğu təqdirdə bu işin (qılıncın sındırılmasının) izahı bu cürdür ki, bununla fitnə odu yatırılmaq istənmişdir, nəinki, Zübeyrə qarşı hörmətsizlik edilmək istənmişdir. O gün Əbu Bəkrin beyətindən imtina edənlər bunlar idilər: Xəzrəcdən olan bir dəstə ilə birlikdə Səd ibn Übadə, Bəni-Haşimlə birlikdə Əli ibn Əbi Talib, onun iki oğlu, Allah Rəsulunun (sallalahu əleyhi [və alihi] və səlləm) əmisi Abbas və onun oğlanları, Zübeyr, Təlhə, Salman, Əmmar, Əbu Zər, Miqdad, mühacirlərdən olan başqa şəxslər və Xalid ibn Səid ibn əl-As. Sonradan onların hamısı beyət etdilər; bəziləri tez beyət etdilər, bəziləri isə bir müddət sonra beyət etdilər. Təkcə Səd ibn Übadədən başqa. Demişlər ki, o beyət etmədən ölmüşdür, həmçinin, demişlər ki: onu cinlər öldürmüşdür.

“ər-Riyadun-Nadira” kitabının mühəqqiqi İsa ibn Abdullah əl-Mani əl-Himyəri İbn Şihab əz-Zuhrinin hədisinin ardınca haşiyədə deyir:

لم أقف على هذا المصدر ولكن أورد هذا المعنى الحاكم في المستدرك 3/66.. قال: عن موسى بن عقبة, عن سعد بن إبراهيم, قال حدثني إبراهيم بن عبدالرحمن بن عوف أن عبدالرحمن بن عوف كان مع عمر بن الخطاب رضي الله عنه وأن محمد بن مسلمة كسر سيف الزبير, ثم قام أبو بكر وخطب الناس.. إلخ. قال الحاكم: حديث صحيح الإسناد ولم يخرجاه وسكت عنه الذهبي.
وأخرجه أحمد في كتاب السنة 2/553, برقم 1291 من طريق محمد بن إسحاق المخزومي المسيبي نا محمد بن فليح بن سليمان عن موسى بن عقبة عن ابن شهاب... الحديث, محمد بن إسحاق: صدوق, محمد بن فليح بن سليمان: صدوق يهم, انظر التقريب ص 502, وبقية رجال إسناده ثقات, وذكر نحوه ابن هشام في سيرته 4/704.

Bu mənbəyə rast gəlmədim, lakin, Hakim “əl-Müstədrək” kitabında (3/66) bu mənanı qeyd etmiş və demişdir: “Musa ibn Uqbə Səd ibn İbrahimdən belə nəql edir: bizə İbrahim ibn Əbdür-Rəhman ibn Auf dedi ki, Əbdür-Rəhman ibn Auf Ömər ibn əl-Xəttab ilə birgə idi. Muhəmməd ibn Məsələmə də Zübeyrin qılıncını sındırdı. Sonra Əbu Bəkr qalxıb camaata xütbə etdi..” Hakim deyir: “Səhih sənədli hədisdir. Lakin, iki şeyx bunu kitablarında gətirməmişlər.” Zəhəbi isə bu barədə susmuşdur.

Bu hədisi Əhməd “Kitabus-Sünnə” kitabında (2/553, hədis 1291) Muhəmməd ibn İshaq əl-Məxzumi əl-Museybi, Muhəmməd ibn Fuleyh ibn Süleyman, Musa ibn Uqbə və İbn Şihab (əz-Zuhri) təriqi ilə gətirmişdir.

Muhəmməd ibn İshaq: səduqdur (doğru danışandır).

Muhəmməd ibn Fuleyh ibn Süleyman: səduqdur, xəta edir. (Bax: “ət-Təqrib”: 502).

Hədisin qalan raviləri isə siqədirlər. Buna oxşar bir hədisi İbn Hişamda “Sirə” əsərində nəql etmişdir. (4/704).

Fotoşəkil: Muhib ət-Təbəri, ər-Riyadun-Nadira, c.2, səh.213-215; Dar əl-Ğərib əl-İslami, Beyrut, 1996; təhqiq: İsa ibn Abdullah əl-Mani əl-Himyəri

3. Şeyx Muhəmməd Saleh əl-Munəccid:

O da öz saytında bu rəvayəti nəql edərək onun səhih olduğunu demişdir. Əl-Munəccid deyir:

وروى الإمام الزهري (124هـ) قال : ( وغضب رجال من المهاجرين في بيعة أبي بكر رضي الله عنه ، منهم علي بن أبي طالب والزبير بن العوام رضي الله عنهما ، فدخلا بيت فاطمة بنت رسول الله صلى الله عليه وسلم ومعهما السلاح ، فجاءهما عمر رضي الله عنه في عصابة من المسلمين فيهم : أسيد ، وسلمة بن سلامة بن وقش - وهما من بني عبد الاشهل - ، ويقال : فيهم ثابت بن قيس بن الشماس أخو بني الحارث بن الخزرج ، فأخذ أحدهم سيف الزبير فضرب به الحجر حتى كسره).
رواه موسى بن عقبة (140هـ) عن شيخه الزهري ، ومن طريقه أخرجه عبد الله بن أحمد في "السنة" (2/553-554).
قلت : ورواية السير والمغازي من طريق موسى بن عقبة عن الزهري من أصح الروايات ، حتى قال ابن معين : " كتاب موسى بن عقبة عن الزهري من أصح هذه الكتب " . وكان الإمام مالك يقول : " عليك بمغازي الرجل الصالح موسى بن عقبة " . وقال الإمام الشافعي : " ليس في المغازي أصح من كتاب موسى بن عقبة " . وقال الذهبي : " وأما مغازي موسى بن عقبة فهي في مجلد ليس بالكبير ، سمعناها ، وغالبها صحيح ومرسل جيد " انتهى . انظر "سير أعلام النبلاء" (6/114-118) ، والزهري لم يدرك تلك الحادثة ، إلا أن روايته هذه جاءت موافقة لما سبق من روايات صحيحة، والله أعلم.

İmam Zuhri (h.124) nəql edib deyir: “Mühacirlərdən olan bəzi şəxslər Əbu Bəkrin beyətinə qəzəbləndilər. Əli ibn Əbi Talib və Zübeyr ibn əl-Əvam onlardan idi. O ikisi silahla birgə Fatimə binti Rəsulillahın (sallalahu əleyhi [və alihi] və səlləm) evinə daxil oldular...””

Daha sonra eyni rəvayəti nəql edir və deyir:

“Bunu Musa ibn Uqbə şeyxi Zuhridən nəql etmişdir. Abdullah ibn Əhməd də “əs-Sünnə” kitabında bu hədisi onun təriqi ilə nəql etmişdir (2/553-554).

Deyirəm: Musa ibn Uqbə təriqi ilə Zuhridən nəql edilən “Siyər və Məğazi” rəvayət(ləri) ən səhih rəvayətlərdəndir. Hətta İbn Məin demişdir: “Musa ibn Uqbənin Zuhridən nəql etdiyi kitab bu kitabların ən səhihlərindəndir.” İmam Malik deyirdi: “Sənə saleh şəxsin; Musa ibn Uqbənin məğazisini tövsiyə edirəm.” Zəhəbi demişdir: “Musa ibn Uqbənin məğazisinə gəlincə, o elə də böyük olmayan bir cilddə toplanmışdır. Biz oradakı rəvayətləri eşitmişik, onların əksəriyyəti səhih rəvayətlər və çox yaxşı mürsəl rəvayətlərdir.” (Bax: “Siyəru-ə`lamin-nubəla: 6/114-118) Zuhri bu hadisənin şəxsən şahidi olmamışdır. Lakin, onun bu rəvayəti daha öncə qeyd edilən səhih rəvayətlərlə müvafiqdir. Ən doğrusunu Allah bilər.”

Mənbə: http://islamqa.info/ar/98641

Deməli, sənədində heç bir problem olmayan bu mötəbər rəvayət də bildirir ki, İmam Əli ibn Əbi Talib (əleyhis-səlam), Zübeyr və digərləri Əbu Bəkrə beyət edilməsindən razı olmayıb qəzəblənmişlər, nəticədə beyət etməkdən imtina edərək silahları ilə birlikdə həzrət Fatimənin (əleyhəs-səlam) evinə yığışmışlar. Lakin, sonradan Ömər ibn əl-Xəttab bir dəstə şəxs ilə birlikdə onların üzərinə gələrək onları zorla beyətə məcbur etmişdir. Elə isə aydın olur ki, Ömərin həzrət Fatimənin (əleyhəs-səlam) evini yandırmaqla təhdid etməsi məsələsi həqiqətdir və heç kəs bunu inkar edə bilməz.

Qeyd:

Şahid olaraq gətirdiyimiz bu son rəvayətlərdə, xüsusən də Təbərinin sözündə bir sıra maraqlı məqamlar vardır kı, qeyd etməkdə fayda görürük:

Birinci:

Rəvayətlərin də bildirdiyi kimi, İmam Əli (əleyhis-səlam) və digər səhabələr Əbu Bəkrə beyət edilməsindən narazı olmuş və buna qəzəblənmişlər.

İkinci:

Ömər ibn əl-Xəttab bir dəstə şəxs ilə birlikdə həzrət Fatimənin (əleyhəs-səlam) evinə hücum etmişdir və bu şəxslər arasında aşağıdakılar vardır:

1-Useyd ibn Hudeyr;

2-Sələmə ibn Səlamə;

3-Sabit ibn Qeys ibn Şəmmas;

4-Əbdür-Rəhman ibn Auf;

5-Muhəmməd ibn Məsləmə.

Üçüncü:

Təbərinin dediyi sözlər “səhabələr hamılıqla bir nəfər kimi Əbu Bəkrə beyət etmişlər” iddiasını üzərindən qalın bir xətt çəkmişdir. Belə ki, onun sözlərindən belə nəticə çıxır ki, aşağıdakı şəxslər Əbu Bəkrə beyət etməkdən imtina etmişlər:

1-Səd ibn Übadə;

2-Xəzrəcdən olan bir dəstə şəxs;

3-Əli ibn Əbi Talib;

4-Həsən ibn Əli;

5-Hüseyn ibn Əli;

6-Abbas ibn Əbdül-Müttəlib;

7-Abbasın oğlanları;

8-Bəni-Haşim;

9-Zübeyr;

10-Təlhə;

11-Salman;

12-Əbu Zər;

13-Miqdad;

14-Əmmar;

15-Mühacirlərdən olan başqa şəxslər;

16-Xalid ibn Səid ibn əl-As.

Deməli, Xəzrəcdən olan bir dəstə şəxs, Abbasın övladları (10 övladı var idi-red.), bütün Bəni-Haşim və mühacirlərdən olan sair şəxslərlə bərabər 12 nəfər şəxs Əbu Bəkrə beyət etməkdən imtina edib. Elə isə, haradadır səhabələrin Əbu Bəkrin xilafətindən razı olmaları? Haradadır, icma ilə Əbu Bəkrə edilən beyət?

Burada İbn Həzmin dediyi söz yerinə düşür:

وَلَعْنَةُ اللَّهِ على كل إجْمَاعٍ يَخْرُجُ عنه عَلِيُّ بن أبي طَالِبٍ وَمَنْ بِحَضْرَتِهِ من الصَّحَابَةِ.

Əli ibn Əbi Talibin və onunla birgə olan səhabələrin daxil olmadığı hər bir icmaya Allahın lənəti olsun.

Fotoşəkil: İbn Həzm, əl-Muhəlla, c.9, səh.345; Mətbəə əl-Muniriyyə, Misir; təhqiq: Bəşar Əvvad Məruf

4. “Ev yandırmaq” işinin Ömərin xisləti olduğunu bildirən rəvayətlər:

“Ev yandırmaq” işinin Ömərin xisləti olduğunu bildirən rəvayətlər:

Aşağıda göstərəcəyimiz iki səhih rəvayət “ev yandırmaq” işinin Ömər ibn əl-Xəttabın xisləti olduğunu xəbər verir. Bu rəvayətləri oxuduqdan sonra Ömərin həzrət Fatimənin (əleyhəs-səlam) evini yandırması məsələsi bir qədər də aydınlaşır. Rəvayətlər belədir:

Birinci rəvayət:

İbn Əbi Şeybə özünün “əl-Müsənnəf” kitabında belə nəql edir:

حَدَّثَنا أَبُو بَكْرٍ قَالَ: حَدَّثَنَا يَعْلَى بْنُ عُبَيْدٍ، عَنْ فُضَيْلِ بْنِ غَزْوَانَ، عَنْ نَافِعٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، قَالَ‏:‏ بَلَغَ عُمَرَ أَنَّ ابْنًا لَهُ سَتَرَ حِيطَانَهُ، فَقَالَ‏:‏ وَاللَّهِ لَئِنْ كَانَ كَذَلِكَ لأَحْرِقَنَّ بَيْتَهُ‏.‏

Bizə Əbu Bəkr nəql edib dedi: bizə Yəla ibn Ubeyd Fudeyl ibn Ğəzvandan, o Nafedən, o da İbn Ömərdən nəql edib dedi: “Ömərə xəbər çatdı ki, onun oğlu evinin divarına örtük çəkib. Ömər dedi: Allaha and olsun, əgər belə olsa onun evini yandıracağam.” (3)

Kitabın mühəqqiqi haşiyədə deyir:

⁽³⁾ إسناده صحيح.

⁽³⁾ İsnadı səhihdir.

Fotoşəkil: İbn Əbi Şeybə, əl-Müsənnəf, c.8, səh.360, hədis 25744; Məktəbə ər-Rüşd, ər-Riyad, Səudiyyə Ərəbistanı, 1425/2004; təhqiq: Həməd ibn Abdullah əl-Cuma və Muhəmməd ibn İbrahim əl-Luhəydan

İkinci rəvayət:

Albani özünün “Təhzirus-Sacid min ittixazil-qubur vəl-məsacid” kitabında belə deyir:

روى الدولابي في "الكنى" (1 / 189) عن إبراهيم بن عبد الرحمن بن عوف قال: رأيت عمر أحرق بيت رويشد الثقفي حتى كأنه جمرة أو حمة وكان جارنا يبيع الخمر.

Dulabi “əl-Kuna” kitabında (1/189) İbrahim ibn Əbdür-Rəhman ibn Aufdan belə dediyini nəql etmişdir: “Ömərin Ruveyşid əs-Səqəfinin evini yandırdığını gördüm. Onun evi bir köz və ya kömür parçasına çevrildi. Ruveyşid bizim qonşumuz idi və şərab satırdı”.

Ardınca Albani deyir:

وسنده صحيح. ورواه عبد الرزاق عن صفية بنت ابي عبيد كما في " الجامع الكبيرة " (3 / 204 / 1) وأبو عبيد في " الأموال " (ص 103) عن ابن عمر وسنده صحيح أيضا

Sənədi səhihdir. Onu Əbdür-Rəzzaq “əl-Cami əl-Kəbir”də (3/204/1) Səfiyyə binti Əbu-Ubeyddən, “əl-Əmval”da isə (səh.103) Əbu Ubeyddən, o da İbn Ömərdən nəql etmişdir. Onun da sənədi, həmçinin, səhihdir.

Fotoşəkil: Muhəmməd Nasiruddin Albani, Təhzirus-Sacid min ittixazil-qubur vəl-məsacid, səh.42; əl-Məktəbə əl-İslamiyyə, Beyrut, 1403/1983

Hadisəni məlumatsızlıq üzündən bu günə qədər inkar edən, lakin ağlı başında olan əhli-xilaf nümayəndələrinin burada təqdim etdiyimiz dəlillərdən sonra görəsən nə kimi irad və şübhələri ola bilər?