Bağışlayan və Mehriban Allahın adı ilə
Əziz oxucular, İmam Əlinin (əleyhis-səlam) imamətini isbat edən Quran ayələri və hədislərlə az-çox tanışsınız. Hər dəfə bu dəlillər əhli-xilaf nümayəndələrinə təqdim ediləndə, müxtəlif bəhanələrlə, söz oyunları ilə onları qəbul etmirlər. Bu dəfə isə əhli-xilaf mənbələrindən İmam Əlinin (əleyhis-səlam) öz dilindən xilafət haqqının qəsb edildiyini diqqətinizə çatdıracağıq.
BİRİNCİ MƏNBƏ:
حَدَّثَنِي رَوْحُ بْنُ عَبْدِ الْمُؤْمِنِ، عَنْ أَبِي عوانة، عن خالد الحذاء عن عبد الرحمان بْنِ أَبِي بَكْرَةَ : أَنَّ عَلِيًّا أَتَاهُمْ عَائِدًا فقال: ما لقي أحد من هَذِه الأُمَّةَ مَا لَقِيتُ، تُوُفِّيَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَنَا أَحَقُّ النَّاسِ بِهَذَا الأَمْرِ، فَبَايَعَ النَّاسُ أَبَا بَكْرٍ فَاسْتَخْلَفَ عُمَرَ فَبَايَعْتُ وَرَضِيتُ وَسَلَّمْتُ، ثُمَّ بَايَعَ النَّاسُ عُثْمَانَ فَبَايَعْتُ وَسَلَّمْتُ وَرَضِيتُ، وَهُمُ الآنَ يَمِيلُونَ بَيْنِي وَبَيْنَ مُعَاوِيَةَ .
Ruh ibn Əbd əl-Mumin mənə Əbi Əvanədən, o da Xalid əl-Həzzadan, o da Əbd ər-Rəhman ibn Əbi Bəkrədən rəvayət edir ki, Əli onları ziyarət etdi və dedi: “Bu ümmətdən heç kəs mənim qədər əziyyət çəkmədi. Allah Rəsulu (s) vəfat etdi və bu zaman bu işə (xilafətə) hamıdan layiq olan mən idim. Lakin insanlar Əbu Bəkrə beyət etdilər və Ömər də ona varis oldu. Mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. Daha sonra insanlar Osmana beyət etdilər, mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. İndi isə onlar mənimlə Muaviyə arasında tərəddüd edirlər.
Fotoşəkil: Əhməd ibn Yəhya əl-Bəlazuri, Ənsab əl-Əşrəf, c.2, s.402; Dar əl-Fikr, Beyrut, 1417/1996; təhqiq: Suheyl Zəkkar və Riyaz əz-Zərkəli
Rəvayətin sənədinin araşdırılması:
1. Ruh ibn Əbd əl-Mumin.
Güvənilən ravidir, əl-Buxari öz “əs-Səhih” kitabında ondan hədis rəvayət etmiş, İbn Hibban isə özünün güvənilən ravilər barədə əsəri olan “əs-Siqat” kitabında adını qeyd etmişdir.
روح بن عبد المؤمن البصري المقرىء صاحب يعقوب سمع حماد بن زيد وأبا عوانة وعنه البخاري وأبو يعلى ومطين ثقة.
Ruh ibn Əbd əl-Mumin əl-Bəsri əl-Muqri. Yaqubun səhabəsidir. O, Həmmad ibn Zeyddən və Əba Əvanədən (hədis) eşitmişdir. Əl-Buxari, Əbu Yalə və Mutəyyin ondan rəvayət etmişlər. Siqə (güvənilən) şəxsdir.
Şəms əd-Din əz-Zəhəbi, əl-Kaşif fi marifət mən ləhu rivayat fi kutub əs-sittə, c.1, s.398, №1594
2. Əbi Əvanə.
Əl-Vəzzah ibn Abdullah kimi tanınır. Kutubi-sittənin ravisidir. Bir çox alimlər, o cümlədən İbn Həcər əl-Əsqəlani, Əbi Davud, Əhməd ibn Hənbəl, Yəhya ibn Məin, İbn əl-Qəttan, Şəms əd-Din əz-Zəhəbi onun güvənilən ravi olduğunu bildirmişlər.
قلت : استقر الحال على أن أبا عوانة ثقة . وما قلنا : إنه كحماد بن زيد ، بل هو أحب إليهم من إسرائيل ، وحماد بن سلمة ، وهو أوثق من فليح بن سليمان.
Mən (əz-Zəhəbi) deyirəm: Sabit olub ki, Əba Əvanə siqədir. Biz demirik o Həmmad ibn Zeyd kimidir. Lakin bunu deyirik ki, o (Əba Əvanə) onlara (hafizlərə və alimlərə) İsraildən və Həmmad ibn Sələmədən daha sevimlidir. Həmçinin, o Fuleyh ibn Süleymandan daha siqədir.
Şəms əd-Din əz-Zəhəbi, Siyər əlam ən-nubəla, c.7, s.218-222
3. Xalid əl-Həzza.
İbn Mihran Əbu Mənazil kimi tanınır. Güvənilən ravidir, rəvayətləri “Kutubi-sittə”də yer almışdır.
İbn Həcər əl-Əsqəlani, Şəms əd-Din əz-Zəhəbi, Əhməd ibn Hənbəl, Yəhya ibn Məin, ən-Nəsai və digərləri onun güvənilən olmasını təsdiq etmişlər. Hədisləri “əs-Səhih” kitablarında yer alıb.
قال فيه أحمد بن حنبل : ثبت . وقال النسائي : ثقة .
Onun haqqında Əhməd ibn Hənbəl deyib: səbtdir (yaddaş baxımından etibarlıdır). Ən-Nəsai dedi: siqədir.
Şəms əd-Din əz-Zəhəbi, Siyər əlam ən-nubəla, c.4, s.191-192
4. Əbd ər-Rəhman ibn Əbi Bəkrə.
Güvənilən ravidir, o, İmam Əli (ə) və Əmr ibn Abdullahdan hədis rəvayət etmişdir. İbn Həcər əl-Əsqəlani, İbn Hibban, əl-İcli onu güvənilən hesab etmişdir.
قال ابن سعد: وكان ثقة له أحاديث.
İbn Səd dedi: O, siqə (güvənilən) şəxsdir və hədisləri var.
قال أحمد العجلي : عبد الرحمن ثقة.
Əhməd əl-İcli dedi: Əbd ər-Rəhman siqə (güvənilən) şəxsdir.
Şəms əd-Din əz-Zəhəbi, Siyər əlam ən-nubəla, c.2, s.412-413
Çox təəssüflər olsun ki, bir sıra mənbələrdə bu rəvayət ya ravilər tərəfindən, ya da kitab müəllifləri tərəfindən təhrif edilmiş, İmam Əlinin (əleyhis-səlam) açıq bəyanı gizlədilərək yerinə "bir kəlmə dedi", "bir şey dedi" kimi sözlər qoyulmuşdur. Bunun ən bariz nümunəsini Hənbəli məzhəbinin imamı Əhməd ibn Hənbəlin oğlu Addullahın "əs-Sünnə" kitabında görə bilərik.
İKİNCİ MƏNBƏ:
حَدَّثَنِي أَبِي وَعُبَيْدُ اللَّهِ بْنُ عُمَرَ الْقَوَارِيرِيُّ، وَهَذَا لَفْظُ حَدِيثِ أَبِي قَالَا: حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ حَمَّادٍ أَبُو بَكْرٍ، نا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ، أَنَّ عَلِيًّا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ أَتَاهُمْ عَائِدًا وَمَعَهُ عَمَّارٌ فَذَكَرَ شَيْئًا فَقَالَ عَمَّارٌ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ. فَقَالَ:» اسْكُتْ فَوَاللَّهِ لَأَكُونَنَّ مَعَ اللَّهِ عَلَى مَنْ كَانَ، ثُمَّ قَالَ: «مَا لَقِيَ أَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ مَا لَقِيتُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ تُوُفِّيَ فَذَكَرَ شَيْئًا فَبَايَعَ النَّاسُ أَبَا بَكْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَبَايَعْتُ وَسَلَّمْتُ وَرَضِيتُ ثُمَّ تُوُفِّيَ أَبُو بَكْرٍ وَذَكَرَ كَلِمَةً فَاسْتَخْلَفَ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَذَكَرَ ذَلِكَ فَبَايَعْتُ وَسَلَّمْتُ وَرَضِيتُ، ثُمَّ تُوُفِّيَ عُمَرُ فَجَعَلَ الْأَمْرَ إِلَى هَؤُلَاءِ الرَّهْطِ السِّتَّةِ فَبَايَعَ النَّاسُ عُثْمَانَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ فَبَايَعْتُ وَسَلَّمْتُ وَرَضِيتُ، ثُمَّ هُمُ الْيَوْمَ يَمِيلُونَ بَيْنِي وَبَيْنَ مُعَاوِيَةَ»
Mənə atam və Ubeydullah ibn Ömər əl-Qəvariri rəvayət etdilər (bu ləfz atama məxsusdur) və dedilər: bizə Yəhya ibn Həmmad Əbu Bəkr rəvayət etdi (və dedi): Əbu Əvanə bizə Xalid əl-Həzzadan, o da Əbd ər-Rəhman ibn Əbi Bəkrədən xəbər verdi ki, Əli (r.a) onları ziyarət etdi, Əmmar da onlarla birlikdə idi. - (Əli) bir şey dedi. - Əmmar dedi: “Ya Əmir əl-muminin!” Əli dedi: “Sus. Vallahi, kim olursa-olsun mən Allahla birgə olacağam.” Sonra dedi: “Bu ümmətdən heç kəs mənim qədər əziyyət çəkmədi. Allah Rəsulu (s) vəfat etdi. – Sonra bir şey dedi. – (Sonra) insanlar Əbu Bəkrə beyət etdilər. – Sonra bir şey dedi. – O Öməri öz yerinə xəlifə qoydu vəfat etdi. Mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. Sonra Ömər vəfat etdi və məsələni bu 6 şəxsin öhdəsinə buraxdı. Daha sonra insanlar Osmana beyət etdilər, mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. İndi isə onlar mənimlə Muaviyə arasında tərəddüd edirlər.
Fotoşəkil: Abdullah ibn Əhməd ibn Hənbəl, əs-Sünnə, c.2, s.563, h.1315; Dar İbn Qəyyim, əd-Dəmmam, Səudiyyə Ərəbistanı, 1406/1986; təhqiq: Muhəmməd ibn Səid ibn Salim əl-Qəhtani
Kitabın mühəqqiqi Muhəmməd ibn Səid ibn Salim əl-Qəhtani bu rəvayətin ravilərinin güvənilən olduğunu bildirmişdir.
Həmçinin, həmin səhifədə yazır:`
حَدَّثَنِي إِبْرَاهِيمُ بْنُ الْحَجَّاجِ النَّاجِيُّ، بِالْبَصْرَةِ، أَنَا أَبُو عَوَانَةَ، عَنْ خَالِدٍ الْحَذَّاءِ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي بَكْرَةَ، قَالَ: أَتَانِي وَقَالَ مَرَّةً أُخْرَى أَتَانَا عَلِيٌّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ عَائِدًا وَمَعَهُ عَمَّارٌ فَذَكَرَ كَلِمَةً فَقَالَ عَلِيٌّ «وَاللَّهِ لَأَكُونَنَّ مَعَ اللَّهِ عَلَى مَنْ كَانَ مَا لَقِيَ أَحَدٌ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ مَا لَقِيتُ تُوُفِّيَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَذَكَرَ كَلِمَةً فَبَايَعَ النَّاسُ أَبَا بَكْرٍ فَبَايَعْتُ وَرَضِيتُ ثُمَّ تُوُفِّيَ أَبُو بَكْرٍ فَذَكَرَ كَلِمَةً فَاسْتَخْلَفَ عُمَرَ فَبَايَعْتُ وَرَضِيتُ ثُمَّ تُوُفِّيَ عُمَرُ فَجَعَلَهَا، يَعْنِي عُمَرَ، شُورَى فَبُويِعَ عُثْمَانُ فَبَايَعْتُ وَرَضِيتُ ثُمَّ هُمُ الْآنَ يَمِيلُونَ بَيْنِي وَبَيْنَ مُعَاوِيَةَ»
Mənə İbrahim ibn əl-Həccac ən-Naci Bəsrədə rəvayət etdi (və dedi): Əbu Əvanə bizə Xalid əl-Həzzadan, o da , o da Əbd ər-Rəhman ibn Əbi Bəkrədən xəbər verdi ki, Əli (r.a) bizi ziyarət etdi, bu zaman Əmmar da onunla idi. - Əmmar bir söz dedi. - Əli dedi: “Vallahi, kim olursa-olsun mən Allahla birgə olacağam. Bu ümmətdən heç kəs mənim qədər əziyyət çəkmədi. Allah Rəsulu (s) vəfat etdi. – (Sonra Əli) bir şey dedi. – Lakin insanlar Əbu Bəkrə beyət etdilər. Mən də beyət etdim və razılaşdım. Sonra Əbu Bəkr (r.a) vəfat etdi. – (Sonra Əli) bir kəlmə dedi. – Və Öməri öz yerinə xəlifə təyin etdi. Mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. Sonra Ömər vəfat etdi və məsələni şuranın öhdəsinə buraxdı. Daha sonra insanlar Osmana beyət etdilər, mən də beyət etdim, razılaşıb qəbul etdim. İndi isə onlar mənimlə Muaviyə arasında tərəddüd edirlər.”
Fotoşəkil: Abdullah ibn Əhməd ibn Hənbəl, əs-Sünnə, c.2, s.563, h.1316; Dar İbn Qəyyim, əd-Dəmmam, Səudiyyə Ərəbistanı, 1406/1986; təhqiq: Muhəmməd ibn Səid ibn Salim əl-Qəhtani
Kitabın mühəqqiqi Muhəmməd ibn Səid ibn Salim əl-Qəhtani bu rəvayətin ravilərinin güvənilən olduğunu bildirmişdir.
ÜÇÜNCÜ MƏNBƏ:
أَنْبَأَنَا يَحْيَى بْنُ مَحْمُودٍ، أَنْبَأَنَا الْحَسَنُ بْنُ أَحْمَدَ، قِرَاءَةً عَلَيْهِ، وَأَنَا حَاضِرٌ، أَنْبَأَنَا أَبُو نُعَيْمٍ، أَنْبَأَنَا أَبُو عَلِيٍّ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ الْحَسَنِ، حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ يُوسُفَ الصَّيْرَفِيُّ، عَنْ يَحْيَى بْنِ عُرْوَةَ الْمُرَادِيِّ، قَالَ: سَمِعْتُ عَلِيًّا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، يَقُولُ: " قُبِضَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَأَنَا أَرَى أَنِّي أَحَقُّ بِهَذَا الأَمْرِ، فَاجْتَمَعَ الْمُسْلِمُونَ عَلَى أَبِي بَكْرٍ، فَسَمِعْتُ وَأَطَعْتُ، ثُمَّ إِنَّ أَبَا بَكْرٍ أُصِيبَ فَظَنَنْتُ أَنَّهُ لا يَعْدِلُهَا عَنِّي فَجَعَلَهَا فِي عُمَرَ فَسَمِعْتُ وَأَطَعْتُ، ثُمَّ إِنَّ عُمَرَ أُصِيبَ، فَظَنَنْتُ أَنَّهُ لا يَعْدِلُهَا عَنِّي، فَجَعَلَهَا فِي سِتَّةٍ أَنَا أَحَدُهُمْ، فَوَلُّوهَا عُثْمَانَ، فَسَمِعْتُ وَأَطَعْتُ، ثُمَّ إِنَّ عُثْمَانَ قُتِلَ، فَجَاءُوا فَبَايَعُونِي طَائِعِينَ غَيْرَ مُكْرَهِينَ، ثُمَّ خَلَعُوا بَيْعَتِي، فَوَاللَّهِ مَا وَجَدْتُ إِلا السَّيْفَ أَوِ الْكُفْرَ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَلَى مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
Mənə Yəhya ibn Mahmud xəbər verdi (və dedi): mənə Həsən ibn Əhməd (öz dərsində) – mən də orada hazır idim – xəbər verib (və dedi): bizə Əbu Nueym xəbər verdi (və dedi): bizə Əbu Əli Muhəmməd ibn Əhməd ibn əl-Həsən xəbər verdi (və dedi): bizə Abdullah ibn Muhəmməd rəvayət etdi (və dedi): İbrahim in Yusif əs-Səyrəfi bizə Yəhya ibn Urvə əl-Muradidən belə dediyini rəvayət etdi: Əlinin (r.a) belə dediyini eşitdim: Allah Rəsulu (s.ə.a.s) vəfat etdi və bu zaman mən özümü bu işə (xilafətə) hamıdan daha layiqli bilirdim. Lakin müsəlmanlar Əbu Bəkrin ətrafında toplandılar. Mən də (məcburən) eşidib itaət etdim. Əbu Bəkr ölüm döşəyində olan zaman, düşündüm ki, onu (xilafəti) məndən başqasına ötürməyəcək, lakin o, bunu (xilafəti) Ömərə verdi. Mən də (məcburən) eşidib itaət etdim. Sonra Ömər ölüm döşəyində olan zaman düşündüm ki, onu (xilafəti) məndən başqasına ötürməyəcək, lakin o, bu məsələni 6 nəfərdən ibarət şuranın öhdəsinə buraxdı və məni də o şuraya daxil etdi. Onlar Osmanı seçdilər. Mən də (məcburən) eşidib itaət etdim. Sonra Osman qətlə yetirildikdə onlar mənim yanıma gəldilər və zor gücü ilə yox, könüllü şəkildə mənə beyət etdilər. Lakin sonra beyətimi bir kənara qoydular. And olsun Allaha, (qarşımda seçim olaraq) ya qılıncı (beyəti sındıranlarla döyüşməyi), ya da (bu beyətdən boyun qaçıranlara göz yummaqla) Allahın Muhəmmədə (s.ə.a.s) endirdiyinə küfr etməyi gördüm!
Fotoşəkil: Usd əl-Ğabə fi mərifət əs-səhabə, səhifə 881; Dar ibn Həzm, Beyrut, 1433/2012
Daha bundan artıq nə deyilməlidir ki, İmam Əlinin (əleyhis-səlam) haqqı tanınsın? İnsaflı oxucuların düzgün nəticə çıxaracaqlarını ümid edirik.
Aləmlərin Rəbbinə həmd olsun!
(1)_thumb.jpg)
