I hissə

Bu mövzuda məqsəd 3 məzhəbinin yəni Hənəfi, Şafii və Hənbəli məzhəblərinin bunu hansı dəlilə əsasən etdiklərini öyrənməkdir.

Xatırladım ki, əhli-sünnəyə mənsub olan Malikilər əllərini 12 imam şiyələri və Zeydilər kimi namazda aşağı sallayırlar.

[pagename:I hissə|II hissə|III hissə|IV hissə|V hissə|VI hissə|VII hissə]

وقال مالك : في وضع اليمنى على اليسرى في الصلاة ؟ قال : لا أعرف ذلك في الفريضة وكان يكرهه ولكن في النوافل إذا طال القيام فلا بأس بذلك يعين به نفسه

Malik namazda sağ əlin sol əl üzərinə qoyulmağı barədə dedi: Bunun fərz(vacib) namazlarda olduğunu bilmirəm. O, bunu xoshlamırdı(məkruh bilirdi). Ancaq nafilə namazlarında əgər qiyam uzun olarsa özünə kömək etmək məqsəd ilə bunu etsə eybi yoxdur.
"Mudəvvinə" Malik İbn Ənəs

حَدَّثَنِي يَحْيَى، عَنْ مَالِكٍ، عَنْ عَبْدِ الْكَرِيمِ بْنِ أَبِي الْمُخَارِقِ الْبَصْرِيِّ، أَنَّهُ قَالَ مِنْ كَلاَمِ النُّبُوَّةِ إِذَا لَمْ تَسْتَحِي فَافْعَلْ مَا شِئْتَ وَوَضْعُ الْيَدَيْنِ إِحْدَاهُمَا عَلَى الأُخْرَى فِي الصَّلاَةِ يَضَعُ الْيُمْنَى عَلَى الْيُسْرَى

Yəhya -- Malik -- Əbdül-Kərim b. Əbul-Muxariq Əl-Bəsri Peyğəmbərin kəlamından rəvayət edir: Əgər utanmasan istədiyini et və namazda bir əlin o birinin üzərinə qoyulmağında saq əl sol əlin üzərinə qoyur.

Bu hədisdə diqqətinizi 3 şeyə cəlb etmək istəyirəm:

1. Hədis "mürsəl"dir. Əbdül-Kərim səhabə olmadığından hədisi kimdən rəvayət etdiyi bilinmir.
2. Əbdül-Kərim zəif ravidir. Həmçinin Mədinə əhlindən olmadığı üçün Malik onu yaxşı tanıya bilməzdi. (Aşağıda onun haqqında məlumat ala bilərsiniz )
3. Ravilərdən biri olan Malik İbn Ənəsin yuxarıda gördüyünüz "Mudəvvinə" kitabinda bu hədisin tam əksinə olan cavabı.

"Muvəttə" Malik İbn Ənəs
Əbdül-Kərim b. Əbul-Muxariq

قال ( ويعتمد بيده اليمنى على اليسرى تحت السرة ) لقوله عليه الصلاة والسلام { إن من السنة وضع اليمين على الشمال تحت السرة } وهو حجة على مالك رحمه الله في الإرسال ، وعلى الشافعي رحمه الله في الوضع على الصدر ، ولأن الوضع تحت السرة أقرب إلى التعظيم وهو المقصود

Dedi: (Göbəyin altında sağ əl ilə sol əlinə dəstək verir) Onun (peyğəmbər s.a.s.-in) "Göbəyin altında sağ əli sol əlin üzərinə qoymaq sunnətdəndir" kəlamına əsasən. Bu Malikin -Allah ona rəhmət etsin- əllərini aşağı boş buraxmasına, Şafiinin -Allah ona rəhmət etsin isə əllərini sinəsinin üzərinə qoymağına qarşı dəlildir. çünki əlləri göbəyin altinda qoymaq tə`zimə daha yaxındır və məqsəd də budur.

Burada isə bir daha Malik İbn Ənəsin namazda əllərini aşağıya doğru sallamasına, həmçinin əhli-sünnə fiqhində əllərin qoyulma yerində ixtilafın olmasını müşahidə edirik.

"Fəthul-Qədir" Kəmaluddin b. Əbdul-Vahid (İbn Əl-Həmmam) Hənəfi məzhəbinin fiqhi

وحدثني عن مالك عن أبي حازم بن دينار عن سهل بن سعد أنه قال كان الناس يؤمرون أن يضع الرجل اليد اليمنى على ذراعه اليسرى في الصلاة قال أبو حازم لا أعلم إلا أنه ينمي ذلك

Malik--Əbu Hazim b. Dinar--Səhl b. Sə'd dedi: Camaata namazda sağ əli sol əl üzərinə qoymaq əmr olunardı. Əbu Hazim dedi: Onun (Səhl b. Sə'din) nisbət verdiyindən başqa bir şey bilmirəm.

Bu hədisin raviləri rical alimlərinə görə siqədirlər. Lakin:

1. Hədisin mətnində camaat əmr olunurdu deyilir. Bu cür hədis "mərfu" deyil "hökmən rəf" hədis adlanır. Bu isə "mərfu" hədisdən aşağı hesab olunur.
2. Ravilərdən biri olan Malik İbn Ənəsin yuxarıda gördüyünüz "Mudəvvinə" kitabinda bu hədisin tam əksinə olan cavabı.
"Muvəttə" Malik İbn Ənəs

حدثنا عبد الله بن مسلمة عن مالك عن أبي حازم عن سهل بن سعد قال كان الناس يؤمرون أن يضع الرجل اليد اليمنى على ذراعه اليسرى في الصلاة

Abdullah b. Məsləmə-Malik-Əbu Hazim-Səhl b. Sə'd dedi: Camaata namazda sağ əli sol əl üzərinə qoymaq əmr olunardı.

"Səhihul-Buxari"

Bu hədis eynilə yuxaridakı hədisdir. Fəqət 1 ravi Abdullah b. Məsləmə fərqi ilə.Yuxarıda deyilənlər bu hədisə də şamil olunur.
Bu barədə "Səhihul-Buxari"də yalnız bir hədis var.

حَدَّثَنَا أَبُو تَوْبَةَ، حَدَّثَنَا الْهَيْثَمُ، - يَعْنِي ابْنَ حُمَيْدٍ - عَنْ ثَوْرٍ، عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ مُوسَى، عَنْ طَاوُسٍ، قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَضَعُ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى يَدِهِ الْيُسْرَى ثُمَّ يَشُدُّ بَيْنَهُمَا عَلَى صَدْرِهِ وَهُوَ فِي الصَّلاَةِ ‏.‏

Əbu Təubə---Əl-Heysəm ibn Humeyd---Səur, Suleyman b. Musa, Tavus b. Keysanın belə dediyini bizə xəbər verdi: Peyğəmbər s.a.s. namaz qılarkən sağ əlini, sol əlinin üzərinə qoyub sinəsinə sıxardı.
"Sunən Əbu Davud" 759-cu hədis

Bu hədisdə 3 problem var:

1. Səur b. Yezid. Bu ravi barədə müxtəlif fikirlər söyləyirlər. Onun siqə olduğunu da deyən var, zəif olduğunu da. Onun barədə məşhur olan şey "qədəri" olmağıdır. Yə`ni əqidəsində problemi var. Həmçinin atası Müaviyə ilə birlikdə Əli a.s.-a qarşı vuruşub. Buna görə də o, Əli a.s. barədə söhbət olduqda "Atamı öldürən kişini sevmirəm" dediyi rəvayət olunur. (İbn Həcər Əsqalani "Təhzibut-Təhzib" 2/30)

2.Əl-Heysəm b. Humeyd. Bu ravidə həmçinin şeyxi Səur b. Yezid kimi "qədəri" olubdur. Bə`ziləri onu siqə, digərləri isə zəif hesab edir. (İbn Həcər Əsqalani "Təhzibut-Təhzib" 11/81)

3. Hədis mursəldir. Tavus b. Keysan tabein olduğundan peyğəmbəri görməyib.

حدثنا نصر بن علي أخبرنا أبو أحمد عن العلاء بن صالح عن زرعة بن عبد الرحمن قال سمعت ابن الزبير يقول صف القدمين ووضع اليد على اليد من السنة

Nəsr b. Əli---Əbu Əhməd---Əl-Alə b. Saleh---Zur`ə b. Əbdur-Rəhman---İbn Zubeyrindən belə eşitdiyini rəvayət edir: Ayaqları bir sirada qoymaq və əli əl üstə qoymaq namazın sunnəsindəndir.
"Sunən Əbu Davud" 754-cü hədis

Bu hədisdə bizə görə 3, əhli-sünnəyə gorə 2 problem var:

1.Zur`ə b. Əbdur-Rəhman. . Bu hədisdən başqa hədis rəvayət etdiyi bilinmir, yə`ni məchuldur. Həmçinin hədis öyrənməyi və s. mə`lum deyil. (İbn Həcər Əsqalani "Təhzibut-Təhzib" 3/281)

2. Əl-Alə b. Saleh. Bə`ziləri onun siqə olduğunu deyir, digərləri isə əksinə. Buxari ona tabe olmamaqı deyir. (İbn Həcər Əsqalani "Təhzibut-Təhzib" 8/164)

3. Abdullah b. Zubeyr. Bizə görə əhli-beytin düşməni, əhli-sünnəyə görə sössüz ki, fəzilət sahibidir. "Cəməl" döyüşündə xalası Aişə ilə birlikdə olaraq Əli a.s.-a qarşı vuruşub.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ بَكَّارِ بْنِ الرَّيَّانِ، عَنْ هُشَيْمِ بْنِ بَشِيرٍ، عَنِ الْحَجَّاجِ بْنِ أَبِي زَيْنَبَ، عَنْ أَبِي عُثْمَانَ النَّهْدِيِّ، عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ، أَنَّهُ كَانَ يُصَلِّي فَوَضَعَ يَدَهُ الْيُسْرَى عَلَى الْيُمْنَى فَرَآهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَوَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى الْيُسْرَى .

Muhammad b. Bəkkar b. Ər-Rəyyan---Huşeym b. Bəşir---Həccac b. Əbu Zeynəb---Əbu Osman Ən-Nəhdi---(Abdullah)İbn Məs`ud namaz qılarkən sol əlini sağ əlinin üzərinə qoymuşdu. Peyğəmbər s.a.s. onu gördü və sağ əlini sol əlinin üzərinə qoydu.
"Sunən" Əbu Davud 755-ci hədis

أَخْبَرَنَا عَمْرُو بْنُ عَلِيٍّ، قَالَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ، قَالَ حَدَّثَنَا هُشَيْمٌ، عَنِ الْحَجَّاجِ بْنِ أَبِي زَيْنَبَ، قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عُثْمَانَ، يُحَدِّثُ عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ، قَالَ رَآنِي النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَقَدْ وَضَعْتُ شِمَالِي عَلَى يَمِينِي فِي الصَّلاَةِ فَأَخَذَ بِيَمِينِي فَوَضَعَهَا عَلَى شِمَالِي ‏.

........Huşeym( b. Bəşir)---Həccac b. Əbu Zeynəb---Əbu Osman Ən-Nəhdi---(Abdullah) İbn Məs`ud dedi: Namazda sol əlimi sağ əlimin üzərinə qoyanda peyğəmbər s.a.s. məni görüb sağ əlimi sol əlimin üzərinə qoydu.
"Sunən" Ən-Nəsai 896-cı hədis

حَدَّثَنَا أَبُو إِسْحَاقَ الْهَرَوِيُّ، إِبْرَاهِيمُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ حَاتِمٍ أَنْبَأَنَا هُشَيْمٌ، أَنْبَأَنَا الْحَجَّاجُ بْنُ أَبِي زَيْنَبَ السُّلَمِيُّ، عَنْ أَبِي عُثْمَانَ النَّهْدِيِّ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ، قَالَ مَرَّ بِي النَّبِيُّ ـ صلى الله عليه وسلم ـ وَأَنَا وَاضِعٌ يَدِي الْيُسْرَى عَلَى الْيُمْنَى فَأَخَذَ بِيَدِي الْيُمْنَى فَوَضَعَهَا عَلَى الْيُسْرَى ‏.‏

......Huşeym( b. Bəşir)---Həccac b. Əbu Zeynəb Əs-Sələmi---Əbu Osman Ən-Nəhdi---Abdullah İbn Məs`ud dedi: Peyğəmbər s.a.s. yanımdan keçirdi. Mən sol əlimi sağ əlimin üzərinə qoymuşdum. O, mənim sağ əlimdən tutub sol əlimin üzərinə qoydu.
"Sunən" İbn Macə 860-cı hədis

Bu hədisi Əbu Osman Ən-Nəhdi Abdullah İbn Məs`uddan rəvayət edib. 3 hədis kitabında mətnindəki ixtilaflar göz qabağındadır.

1.Həccac b. Əbu Zeynəb. Bu ravı barədə ixtilaflar var. Bə`ziləri onu siqa, Nəsai, Əhməd b. Hənbəl və s. is' onu zəif hesab etmışlər. Əd-dar Qutni onu bir yerdə zəif digər yerdə isə siqa hesab etmışdır.(İbn Həcər Əsqalani "Təhzibut-Təhzib" 2/177) Əl-Əqili İbn Məs`uddan olan bu hədis barədə demişdir:"Ona tabe olunmaz".(Əl-Əqili "Əd-Duəfa" 1/283)

2. Huşeym b. Bəşir. Bu ravı barədə də ixtilaflar var. Lakin çoxları onun müdəllis olduğunda ittifaq etmışlər.
İbn Macənin "Sunən"ində bu hədisi Huşeym b. Bəşirdən Əbu İshaq rəvayət etmişdir. Əbu İshaq h.178-də anadan olub. Huşeym b. Bəşir isə h.183-də dünyadan köçüb. Yə`ni Əbu İshaq max. 5 yaşında Huşeym b. Bəşiri görüb. Deməli sənəddə diqqətsizlik var.
Ən-Nəsainin rəvayətində Huşeym b. Bəşir Həccac b. Əbu Zeynəbdən an`ana ilə rəvayət edir. Onun ö`zündən bir-başa eşitdiyi bildirilmir.

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الْوَاسِطِيُّ يَعْنِي الْمُزَنِيَّ، حَدَّثَنَا أَبُو يُوسُفَ الْحَجَّاجُ يَعْنِي ابْنَ أَبِي زَيْنَبَ الصَّيْقَلَ، عَنْ أَبِي سُفْيَانَ، عَنْ جَابِرٍ، قَالَ مَرَّ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ بِرَجُلٍ وَهُوَ يُصَلِّي وَقَدْ وَضَعَ يَدَهُ الْيُسْرَى عَلَى الْيُمْنَى فَانْتَزَعَهَا وَوَضَعَ الْيُمْنَى عَلَى الْيُسْرَى‏.‏

.........Əbu Yusuf Əl-Həccac b. Əbu Zeynəb---Əbu Sufyan(Təlhə b. Nafi)---Cabir(b. Abdullah) rəvayət edir: Peyğəmbər namaz qılan bir kişinin yanından keçirdi. O, sol əlini sağ əlinin üzərinə qoymuşdu. Peyğəmbər onun əlini ayırıb sağ əlini sol əlinın üzərinə qoydu.
"Musnəd Əhməd" 14558-ci hədis

1.Əbu Yusuf Əl-Həccac b. Əbu Zeynəb. Bu ravi barədə yuxarıda mə`lumat verdik.

2. Əbu Sufyan Təlhə b. Nafi. Bə`ziləri onun Cabir b. Abdullahdan yazılı şəkildə 4 hədisi olduğunu deyirlər. Buxari bu 4 hədisi rəvayət edib. Lakin bu hədis onların içində yoxdur.(İbn Həcər Əsqalani "Təhzibut-Təhzib" 5/24).

Bundan başqa fikir versəniz yuxarıda Həccac b. Əbu Zeynəbın rəvayət etdiyi hədisdə İbn Məs`udun bu cür etdiyi deyilirdi. Bu hədisdə isə eyni ravidən bir kişinin bu cür etdiyini və Cabir b. Abdullahın bunu gördüyü deyilir.

Başqa maraqlı bir məqamı nəzərinizə çatdırmaq istərdim:

حدثنا يزيد قال : أخبرنا الحجاج بن أبي زينب قال : حدثني أبو عثمان أن النبي صلى الله عليه وسلم مر برجل يصلي وقد وضع شماله على يمينه فأخذ النبي صلى الله عليه وسلم يمينه ووضعها على شماله

Yezid (b. Harun)--Həccac b. Zeynəb--Əbu Osman (Ən-Nəhdi) rəvayət edir. Peyğəmbər s.a.s. namaz qılan bir kişinin yanından keçirdi. O, sol əlini sağ əlinin üzərinə qoymuşdu. Peyğəmbər s.a.s. onun sağ əlini sol əlinin üzərinə qoydu.
"Əl-Musənnəf" Abdullah b. Muhammad b. Əbu Şeybə

 

Fikir versəniz eyni mətnli hədisi yenə Həccac b. Zeynəb Əbu Osman Ən-Nəhdidən rəvayət edir. Əbu Osman bu dəfə hədisi Cabir b. Abdullahdan yox bir-başa Peyğəmbər s.a.s-dən rəvayət edir. Bu hədis mursəldir. Belə ki, Əbu Osman Peyğəmbər s.a.s.-i görməyibdir.

Nəticə: Görünür ki, Həccac b. Zeynəb bu hədisi uydurmuş və hər dəfə bir şəkildə rəvayət etmişdir. Allahu Ə`ləm!

Yeri gəlmişkən həmin bu "Əl-Musənnəf" kitabında əllərin aşağıya doğru sallayıb namaz qılanlardan 5 hədis rəvayət edir:

حدثنا أبو بكر قال : حدثنا هشيم عن يونس عن الحسن ومغيرة عن إبراهيم أنهما كان يرسلان أيديهما في الصلاة

Əbu Bəkr bizə xəbər verdi: Huşeym (b. Bəşir)--Yunis (b. Ubeyd)--Əl-Həsən və Muğırə--İbrahimdən onların əllərini sallayaraq namaz qıldıqlarını rəvayət etdi.

Yuxarıda Huşeym b. Bəşirin İbn Məs`uddan olan sağ əli sol əlin üzərinə qoymaq barədə hədisi görmüşdük.

حدثنا عفان قال : حدثنا يزيد بن إبراهيم قال : سمعت عمرو بن دينار قال : كان ابن الزبير إذا صلى يرسل يديه

Əffan bizə xəbər verdi: Yezid b. İbrahim--Əmr b. Dinar (Abdullah)İbn Zubeyrin namaz qılarkən əllərini aşağı salladığını rəvayət etdi.

Yuxarıda Əbu Davudun "Sunən"ində 754-cü hədisdə Abdullah b. Zubeyr namazda sağ əlin sol əl üzərinə qoyulmasının sünnə olduğunu bildirmişdi. Bu hədisdə isə onun əllərinin aşağı sallayaraq namaz qıldığı bildirilir. Qəribə deyilmi?

حدثنا ابن علية عن ابن عون عن ابن سيرين أنه سئل عن الرجل يمسك يمينه بشماله قال : إنما فعل ذلك من أجل الدم

........İbn Sirindən (namazda) sağ əli ilə sol əlini tutan kişi barədə soruşuldu.(bunun səbəbini) Dedi: O, bunu qanın səbəbinə edibdir.

 

حدثنا عمر بن هارون عن عبد الله بن يزيد قال : ما رأيت ابن المسيب قابضا يمينه في الصلاة كان يرسلها

...........Abdullah b. Yezid dedi: İbn Əl-Museyyibi namazda əllərini tutan görməmişəm. O, (əllərini) sallayırdı.

حدثنا يحيى بن سعيد عن عبد الله بن العيزار قال : كنت أطوف مع سعيد بن جبير فرأى رجلا يصلي واضعا إحدى يديه على الأخرى هذه على هذه وهذه على هذه فذهب ففرق بينهما ثم جاء

Yəhya b. Səid---Abdullah b. İzardan bizə xəbər verərək dedi: Səid b. Cubeyr ilə təvaf edirdim. (Səid b. Cubeyr) Bir kişinin əllərindən bir-birinin üzərinə qoyub namaz qıldığını gördü. (Səid b. Cubeyr)Ona yaxınlaşıb əllərini bir-birindən araladı və gəldi.
"Əl-Musənnəf" Abdullah b. Muhammad b. Əbu Şeybə

Musənnəf kitabları barədə qısa mə`lumat: Bu kitablar da Sunən və Cami` kimi hədis kitabıdır. Əsas fərqi ondan ibarətdir ki, bu kitablarda mərfu hədislərlə yanaşı movquf və məqtu hədislərdə öz əksini tapır. Yuxarida Əbu Şeybənin "Əl-Musənnəf"indən namazda əllərin aşağı sallanması barədə olan hədislər buna bir misaldır. Movquf hədis dedikdə səhabələrin, məqtu dedikdə isə tabeinlərin söz və fe`lləri ilə bağlı olan hədislər nəzərdə tutulur. Bu kitabların da əhli-sünnə hədis mənbəyində mühüm yeri var.

 

[page] II hissə

حكي عن عمر لمّا جيء بأُسارى العجم كفّروا أمامه فسأل عن ذلك فأجابوه بأنا نستعمله خضوعاً وتواضعاً لملوكنا ، فاستحسن هو فعله مع الله تعالى في الصلاة وغفل عن قبح التشبيه بالمجوس في الشرع

Əcəm əsirlər gətiriləndə Ömərin qarşısında əllərini bir-birinin üzərinə qoymuşdular. Onlardan bunu etmələrinin səbəbini soruşduqda cavabında "Padşahlarımızın qarşısında bunu xuzu və təvazö üçün edirik" dedilər. Ömərin bundan xoşu gəldi və namazda Allah qarşısında etdi. Ancaq şəriətdə məcusilərə bənzəməsi eybindən qəflətdə qaldı.
("Cəvahirul-Kəlam" 11/19)

Şumerlilər, zərdüştilər və yəhudilərin ibadəti, ibadətə hazırlıqları və təvazöləri

Şumerlilər

Zərdüştilər

 

Yəhudi

 

Mən şəkillərlə nəyisə sübut etməyə çalışmıram. Sadəcə olaraq qarşı tərəfin silahını özünə tərəf çevirərək onlara bə`zi şeyləri çatdırmaq istəyirəm. Onlar öz təbliğatını əsasən bu cür məntiqsiz üslublar üzərində qurublar. ümidvaram xoşlarına gəlir.

[page] III hissə

vəhhabilər deyir:
Yəhudilərin dəstəmazı fiqhi - tam eyni olaraq şiələrdəki kimidir.

Allahın lənəti yalançılara olsun!

31 и омывали из него Моисей и Аарон и сыны его руки свои и ноги свои:
32 когда они входили в скинию собрания и подходили к жертвеннику, тогда омывались, как повелел Господь Моисею.

Исход 40:31

И сказал Господь Моисею, говоря: Сделай умывальник медный для омовения и подножие его медное, и поставь его между скиниею собрания и между жертвенником, и налей в него воды. И пусть Аарон и сыны его омывают из него руки и ноги свои. Когда они должны входить в скинию собрания, пусть они омываются водою, чтобы им не умереть, или, когда должны приступать к жертвеннику для служения, для жертвоприношения Господу. Пусть они омывают руки свои и ноги свои водою, чтобы им не умереть. И будет это им уставом вечным, ему и потомкам его в роды их

Исход. 30; 17- 21

И говорил Б-г, обращаясь к Моше, так: «Сделай медный умывальник на медном основании - для омовения и помести его между Шатром Откровения и жертвенником... И будут омывать из него Аарон и сыновья его руки и ноги свои перед тем, как войти им в Шатер Откровения... или приближаясь к жертвеннику для служения...» Шмойс, 30:17-20

Каждое утро, прежде чем приступить к молитве, следует совершать омовение лица, рук и ног. Рамбам, Законы о молитве, 4:1

http://www.chassidus.ru/nedelnaya_glava/mafteach/shmois/tiso.htm
http://www.lechaim.ru/ARHIV/131/rebe.htm

Yəhudilərdə sünnülər kimi əllərini 3 dəfə yuyurlar. Vəhhabilər inanmasalar öz əcdadları yəhudilərin yuyunmaq qaydalarını buradan öyrənə bilərlər. Об омовении рук

Əgər yadınızdadırsa yuxarıdakı şəkillərin birində gənc mə`cusinin Vəhhabilər kimi əllərini bir-birinin üzərinə qoyaraq ibadət etdiyini göstərən şəkil yükləmişdim. İndi isə məcusilərin yuyunmaqlarına nəzər salaq:

заратуштриец должен очистить руки, лицо, нос, глаза, ноги до щиколоток посредством очистителя (гомеза, фруктов, травы, сока, мыла). Затем эти части тела последовательно трижды омываются чистой водой. Сначала кисти рук, затем лицо, уши и макушку, потом предпллечья и наконец ноги. Сначала омывается правая рука или нога, затем левая.
Падьяб — омовение

 

vəhhabilər deyir:
Yəhudilər göydə ulduzlar görməyənə qədər namazlarını gecikdirirlər – Eyni tərzdə şiələr məğrib, və yaxud şam namazını ulduzlar görünmədən məscidlərdə azanı adi camaatdan 25-30 dəqiqədən sonra gecikdirirlər.

Yalançıya Allahın lənəti olsun!

Yəhudilərdə axşam namazının vaxtı:

МААРИВ (ВЕЧЕРНЯЯ МОЛИТВА)Чтение вечернего Шма (которое входит в Маарив) можно начинать с момента появления на небосводе трех звезд средней величины (самое раннее - через двадцать минут после захода солнца). Если же Маарив читают до этого времени, тогда все три части "Шма, Исраэль" следует повторить, когда наступит положенное время для выполнения мицвы чтения Шма ночью. Лучше всего читать Шма сразу после наступления ночной темноты. Но обязанность исполнена, даже если Шма и Маарив читают до рассвета. Однако следует, если возможно, делать это до полуночи.
МААРИВ (ВЕЧЕРНЯЯ МОЛИТВА)

 

[page] IV hissə

حَدَّثَنَا زُهَيْرُ بْنُ حَرْبٍ، حَدَّثَنَا عَفَّانُ، حَدَّثَنَا هَمَّامٌ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جُحَادَةَ، حَدَّثَنِي عَبْدُ الْجَبَّارِ بْنُ وَائِلٍ، عَنْ عَلْقَمَةَ بْنِ وَائِلٍ، وَمَوْلًى، لَهُمْ أَنَّهُمَا حَدَّثَاهُ عَنْ أَبِيهِ، وَائِلِ بْنِ حُجْرٍ، أَنَّهُ رَأَى النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم رَفَعَ يَدَيْهِ حِينَ دَخَلَ فِي الصَّلاَةِ كَبَّرَ - وَصَفَ هَمَّامٌ حِيَالَ أُذُنَيْهِ - ثُمَّ الْتَحَفَ بِثَوْبِهِ ثُمَّ وَضَعَ يَدَهُ الْيُمْنَى عَلَى الْيُسْرَى فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ يَرْكَعَ أَخْرَجَ يَدَيْهِ مِنَ الثَّوْبِ ثُمَّ رَفَعَهُمَا ثُمَّ كَبَّرَ فَرَكَعَ فَلَمَّا قَالَ ‏"‏ سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ ‏"‏ ‏.‏ رَفَعَ يَدَيْهِ فَلَمَّا سَجَدَ سَجَدَ بَيْنَ كَفَّيْهِ ‏.

Zuheyr b. Hərb--Əffan--Həmmam--Muhəmməd b. Cuhədə--Əbdul-Cəbbar b. Vail, Əlqamə b. Vail və Məulə (azad olunmuş qul), atası Vail b. Hucr Peyğəmbər s.a.s-i namaza başlayarkən əllərini qaldıraraq təkbir etdiyini gördüyünü rəvayət etdi.--Həmmam (peyğəmbər s.a.s-in) əllərini qulaqlarına qədər qaldırdığını göstərmiş--Sonra paltarına sarınmış, sağ əlini sol əlinin üzərinə qoymuşdur. Ruku etmək istəyəndə əllərini paltarının arasından çıxarmış, əllərini qaldırıb təkbir etmiş və rukuya getmişdir. "SəmiAllahu limən həmidəh" deyəndə əllərini yenidən qaldırmış, səcdə edərkən iki əllərinin arasına səcdə etmişdir.
"Səhih" Muslim 923-cü hədis

Bu hədisə nəzər salmadan Türk dilində Muslimin "Səhih"ində rastlaşdığım maraqlı məlumatı sizlərin nəzərinə çatdırmaq istərdim.

Buhârî' bu bâbda Sehl b. Sa'd (Radiyallahû anh) 'dan şu hadîsi rivayet etmiştir:

«Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) zamanında insanlara namaz kılarken sağ ellerin sol elleri üzerine koymaları emr olunurdu» gerek Buhar î'nin, gerekse Müslim'in buradaki hadîsinde ellerin bağlanacağı yer tam tesbit edilmemişse de Vâi1 hadîsinin Ebû Dâvûd ile Nesâi rivayetlerinde; «Sonra sağ elini sol elinin üzerine, kolun bilek kısmına bağladı» denilerek ellerin bağlanacağı yer gösterilmiştir. Hadîsi îbni Huzeyme ile diğer imamlar sahih bulmuşlardır. Namazda el bağlama meselesi bir kaç yönden tetkik edile bilir:

1- Ellerin bağlanıp bağlanmıyacağı ihtilaflıdır. Hanefîlerle, Şâfiî-lere göre eller bağlanır. İmam Ahmed b. Hanbel ile ishâk'm ve ekseriyetle ulemânın kavilleri de budur. Ashâbı kiramdan A1i b. Ebü Tâ1ib ile Ebû Hüreyre (Radiyallahû anhûma) 'nın, tabiînden İbrahim, Nesaî ve Süfyan-ı Sevrî'nin mezhebleri de budur. îbnül Münzir bu kavli îmam Mâlik 'ten de rivayet etmiştir. «el-Tevhid» nam eserde Saîd b. Cübeyr, Ebû Miclez, Ebû Sevr, Ebû Ubeyd, îbni Cerîr ve Davûd-u Zahirî ile Ashâbiı kiramdan Ebû Bekr ve Aişe (Radiyallahû anhûma) nın ve keza Cumhur-u ulemânın buna kail oldukları zikrediliyor. Tirmizî: «Sahabe ile Tabiîn hazerâtı ve onlardan sonraki ulemâ bununla amel etmişlerdir» demiştir. Yine îbnû'l-Münzirin rivayetine göre Abdullah b. Zübeyr, Hasan-ı Basrî ve îbni Sîrin (Radiyallahû anhûm) namazda ellerini yanlara salarlarmış. İmam Mâlik 'den meşhur olan rivayet de budur. Ona göre namaz uzun sürerse istirahat için sağ eli sol el üzerine koymak caizdir. Leys İbni Sa 'd'ın mezhebi de budur. Evzâî'ye göre namaz kılan kimse ellerini bağlamakla yana salmak arasında ixtiyar sahibidir.

Hanefîler buradaki Müs1im hadîsinden maada Buhârî rivayeti ile Ebû Dâvûd, Nesaî ve îbni Mâce 'nin tahrîc ettikleri Abdullah îbni Mes'ud hadîsi ile D.âre Kutnî'nin tahrîc ettiği İbni Abbâs ve Ebû Hüreyre rivayetleri ile de istidlal ederler. Mezkûr rivayetlerin her birinde namazda el bağlanacağı beyân edilmektedir. Hattâ İbni Mes'ud hadisinde; Hz. İbni Mes'ud'un namazda sol elini sağ elinin ü-zerine bağladığı, Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) bunu görünce 0-nun sağ elini sol elinin üzerine koyduğu tasrih edildiği gibi, İbni Abbâs hadîsinde de; «Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) :

Biz Peygamberler cemaatı namazda sağ ellerimizi sol ellerimiz üzerine bağlamakla me'muruz, buyurdular» denilmektedir. Yalnız bu hadîs zayıftır.

2- Ellerin nasıl bağlanacağı meselesi dahi ulemâ arasında mevzuu bahis olmuştur. Bunun sıfatı sağ avucunun içini sol bileğin üzerine koymak ve bileği avucun ortasında bulundurmaktır. İsbîcabî'nin Ebû Yûsuf'tan rivayetine göre, sağ elle sol elin bileği tutulur. İmam Muhammed dahi ellerin böyle bağlanacağını ve bileğin avucun ortasına geleceğini söylemiştir. «el-Müfîd» nam eserde sol elin bileği sağ elin baş ve küçük parmaklan ile tutulur diyor ki muhtar olan da budur. «ed-Dirâye» de sol bileğin büküntüsü, sağ elin avucu ile tutulur denilmiştir. İmam Şafiî ile Ahmed b. Hanbel'in mezhepleri budur. İmam Ebû Yûsuf ile İmam Muhammedden bir rivayete göre, sağ elin orta parmakları bileyin üzerine uzunluğuna yatırılır. Bilek baş ve küçük parmaklarla tutulur. Ulemâmızdan birçokları bu kavli benimsemişlerdir.(Hərəsi bir söz deyir)

3- Ellerin nereye bağlanacağı ihtilaflıdır. Hanefîlere göre; göbeğin altına, Şâfiîlere göre göğsün üstüne bağlanır. Şâfiîlerin «el-Hâvi», «el-Vasît» nam eserlerinde ellerin göğsün altına bağlanacağı bildirilmiştir. İmam Şafiî (Rahimehullah) İbni Huzeyme 'nin «Sahîh» inde Hz. Vâi1 b. Hucr'dan rivayet ettiği şu hadîsle istidlal eder:
"Resûlüllah (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) ile beraber namaz kıldım. Sağ elini sol eli üzerine bağlayarak göğsü üzerine koydu". Nevevî «el-Hülâsa» adlı eserinde bundan başka delil zikretmediği gibi, Şeyh Tâkiyiddîn dahî «el-Imam» nâm eserinde bundan başka birşey söylememiştir.

Hanefilerden «el-Hidâye- sahibi Burhaneddin Merginanî: Ulemâmız bu meselede Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem) in sağ eli sol eli üzerine bağlayarak göbeğin altına koymak sünnettir, hadîsi ile ihticâc etmişlerdir» diyor. Ancak Aynî bu hadîsin Peygamber (Sallallahü Aleyhi ve Sellem)e isnadının doğru olmadığını, bu sözü Hz. Ali 'nin söylediğini beyanla her iki vechin caiz olduğuna işaret ediyor.(Əli a.s.-a atılan iftira)

4- Ellerin ne zaman bağlanacağı meselesine gelince; bu bâbda esas şudur: İçersinde mesnûn zikir bulunan her kıyam halinde eller bağlanır. Zikr-i mesnûn bulunmayan kıyamda eller salınır. Binâenaleyh kunut duası okurken ve cenaze namazı kılarken eller bağlanır. Fakat Rükû'dan doğrulduktan sonra ve bayram tekbirlerinin arasında eller yanlara salınır, sahih olan budur. Ebû Ali En-Nesefî ile îmam Ebû Abdullah ve diğer bazı zevata göre, Zikr-i mesnûn bulunsun bulunmasın her kıyamda mutlak surette eller bağlanır.

5- Elleri göğsün üzerine veya göbeğin altına koymanın hikmeti ta'zimdir. Elleri göğsün üzerine koymak sünnettir, diyenler bunun huşûa daha münâsip olduğunu söylerler ve; «Bunda îman nurunu muhafaza vardır. Binâenaleyh elleri göbeğin altına bağlayıp ta avret mahallini işaret etmektense bu şekil daha münâsiptir» derler. Hanefîler ise göbeğin altına koymak daha ziyâde ta'zim ifâde eder. Namaz kılanı ehl-i kitaba benzemekten uzaklaştırır. Avret mahallini örtmeğe ve elbiseyi düşmekten muhafazaya vesile olur. Nitekim hükümdarlar huzuruna girerken dahî ayni şekilde hareket etmek âdettir. Bir de elleri göğse bağlamak kadınlara benzemektir. Binâenaleyh elleri göğse değil, göbeğin altına koymak sünnettir.» derler.
SAHİH-İ MüSLİM TERCüME VE ŞERHİ

Özləridə boyunlarına alırlar ki, namazları yəhudi namazına bənzəyir. "Namaz kılanı ehl-i kitaba benzemekten uzaklaştırır."

Hənbəlilər (vəhabilər, sələfilər, ........), Hənəfilərə görə siz qadınlar kimi namaz qılırsınız. Sizi təbrik edirəm."Bir de elleri göğse bağlamak kadınlara benzemektir."

Mənim bu hədisdə diqqət çəkmək istədiyim məsələlərdən biri Alqamə b. Vaildir.
Abdul-Cəbbar b. Vail və Alqamə b. Vail qardaşlardır. Əbdul-Cəbbarın atasını görmədiyi deyənlər var. Buxari "Ət-tarixul-Kəbir"də Əbdul-Cəbbarın atasından 6 ay sonra dünyayə gəldiyini söyləyir.

عبد الجبار بن وائل بن حجر الحضرمي عن أخيه عن أبيه قال محمد بن حجر ولد بعد أبيه لستة أشهر

Lakin Əbdul-Cəbbar bu hədisi atasından Məulə(azad olunmuş qul, bə`zi versiyalarda ev əhlindən biri) və Qardaşı vasitəsilə rəvayət edir. Əgər Əbdul-Cəbbarın azad olunmuş qul və ya ev əhlindən birindən rəvayət etdiyi versiyanı götürsək hədis mürsəldir. Yə`ni Əbdul-Cəbbar ilə atası arasında olan vasitə məchuldur. Lakin atası ilə onun arasında vasitə olaraq qardaşını götürsək bu zaman hədis mursəl deyil lakin yenə bə`zi müşküllər var....................

Qeyd: Mursəl hədis dedikdə adətən tabiinin səhabəsiz bir başa peyğəmbər s.a.s.-dən rəvayət etdiyi hədis nəzərdə tutulur. Lakin mən burada mursəl hədisi ümum mə`nada götürərək munqəti hədis kimi nəzərdə tutmuşam.

Vail bin Hucr - radiyallahu anhu - rəvayət edir:

رأيت النبي صلى الله عليه و سلم حين كبر رفع يديه حذاء أذنيه ثم حين ركع ثم حين قال سمع الله لمن حمده رفع يديه ورأيته ممسكا يمينه على شماله في الصلاة

"Peyğəmbəri - salləllahu aleyhi va səlləm - təkbir gətirərkən əllərini qulaqları səviyyəsinə qədər qaldırdığını və sonra rükuya gedərkən "Səmi Allahu limən həmidəh" dediyini və əlini qaldırdığını gördüm və onu (salləllahu aleyhi va səlləm) namazda sağ əli ilə sol əlini tutarkən gördüm."
"Musnəd Əhməd bin Hənbəl", 4/318
Muəssəsə Qurtubə, Qahirə

Bu hədisi imam Əhməd öz "Müsnəd"ində hədis 18891 qeyd edib və Şuayb əl-Arnavut onun taliqində sənədinin güclü olduğunu, yəni dəlil üçün güclü olduğunu qeyd etmişdir. Eləcədə Əhməd Şakirin təhqiqində sənədinin səhih olduğunu qeyd edir. (bax: 14/289, Dar əl-Hədis çapı, Qahirə, birinci nəşr/1416 (1995) )

Bu hədis Muslimin "Səhih"indən yazdığımız hədis kimi Vail b. Hucr tərəfindən rəvayət olunub. İnşaAllah Muslimin rəvayət etdiyi hədisi aydınlaşdırarkən bu hədisə də nəzər yetirərik.
Hələlik isə məhz bu hədisin sənədinə nəzər yetirək:

حدثنا عبد الله حدثني أبي ثنا عبد الله بن الوليد حدثني سفيان عن عاصم بن كليب عن أبيه عن وائل بن حجر

İsnadda gördüyümüz kimi Sufyan əs-Sauri bu hədisi Asim b. Kuleybdən birbaşa eşitdiyini bildirməmiş, yə`ni "an`ana" ilə rəvayət etmişdir.

Qeyd: "An`ana" ravi ilə şeyxin görüşdüyünə dəlalət eləməz. Bu halda ola bilsin ki, ravi hədisi şeyxindən almamışdır. Buna görədə isnad ya munqatidir ya da ki, tədlis edilmişdir. Adətən "an`ana ilə rəvayət munqati hesab olunur. Bu isə hədisin "zəif hədis" qrupuna girməyinə dəlalət edir. Lakin qeyd etmək istərdim ki, hər "an`ana" yoluyla rəvayət olunmuş hədis munqati və ya mudəlləs deyildir. Müəyyən şərtlər daxilində bunun əksini deyənlərdə vardır.
Məhz buna görədə bə`ziləri bu hədisin "İhticaca" yaramadığını, bə`ziləri isə yaradığını söyləmişlər.

An'ane ravi ile şeyhi arasında mülakata delalet etmez. Şeyhinden "an fulân" diyerek rivayette bulunan ravi gerçekte onu görmemiş ve hadisi ondan almamış olabilir. Bu durumda isnadı munkatı olabileceği gibi tedlis yapmış da olabilir. Her iki halde de hadisi sahih addedilmez. Bu itibarla mu'an'an hadisin muttasıl sayılabilmesi için bazı şartlar ileri sürülmüştür. Bunlardan ilki "an" lafzı ile rivayette bulunan ravinin adaletli dolayısıyle sika olmasıdır. İkincisi ravinin tedlis yapan yani mülaki olmadığı şeyhlerden hadis rivayet eden biri (mudellis) olmaması, üçüncüsü ise hadis aldığı şeyhe mülaki olduğunun bilinmesidir. Bu şart üzerinde belli başlı iki görüş vardır. Birisi Buhârî'ye, diğeri Müslim'e aittir.

Mənbə Hadis Sözlügü "Muan`an"

An'anə, ravi ilə şeyxinin bir araya gəldiyinə qətiyyətlə dəlalət etməz. Beləliklə "an fulanin" deyərək birindən hədis rəvayət edən ravi, gerçəkdə o hədisi ondan götürmədiyi kimi onunla heç görüşməmiş də ola bilər. Buna görə ya isnadı munkatidir, ya da tədlis edir. Buna görə an'anə ilə rəvayət daha çox munkati sayılmışdır. Bununla birlikdə hər an'anə yoluyla rəvayət munkati deyil. Bəzi şərtlərin söz mövzusu olması halında an'anə ilə rəvayət muttasil sayılar.

Mənbə Hadis Sözlügü "An'ane"

 

Azərbaycan xəvaricləri bizə cavab olaraq öz forumlarında pafoslu çıxışlarındakı biyabırçılıqlarını ört-basdır etmək üçün "an`ana" barədə mövzu açaraq camaata Muslimin nəzərini diktə edirlər.

Sitat:

"An'anə" rəvayət şəkli haqqında ilk yazan İmam Muslim olmuşdur. "əs-Səhih" kitabının müqəddiməsində rəvayət elminin müxtəlif məqamlarından danışarkən, bu məsələyə də ayrılıqda toxunmuşdur. İmam Muslim - rahiməhullah - bu məsələ ilə əlaqədar olaraq açdığı mövzusunda "an'anə" ilə rəvayətlərə şübhə salan müasirlərindən adını zikr etmədiyi bir nəfərdən danışır və həmin kəsin özündən əvvəl demədiyi bir şeyi dediyinə işarə edir. Qeyd edir ki, "an'anə" ilə gəlmiş rəvayətləri qəbul etməyən kəs bununla bir bidət ortaya atmışdır, halbuki ümmətin alimləri bunun qəbul olunmasında ittifaq etmişlər. Gəlin birlikdə İmam Muslim'in sözlərini oxuyaq:
‏

باب ‏ ‏صحة ‏ ‏الاحتجاج بالحديث ‏ ‏المعنعن
‏ ‏وهذا القول يرحمك الله في الطعن في الأسانيد قول مخترع مستحدث غير مسبوق صاحبه إليه ولا مساعد له من أهل العلم عليه وذلك أن القول الشائع المتفق عليه بين أهل العلم بالأخبار والروايات قديما وحديثا أن كل رجل ثقة روى عن مثله حديثا وجائز ممكن له لقاؤه والسماع منه لكونهما جميعا كانا في عصر واحد وإن لم يأت في خبر قط أنهما اجتمعا ولا ‏ ‏تشافها بكلام فالرواية ثابتة والحجة بها لازمة إلا أن يكون هناك دلالة بينة أن هذا الراوي لم يلق من روى عنه أو لم يسمع منه شيئا فأما والأمر مبهم على الإمكان الذي فسرنا فالرواية على السماع أبدا حتى تكون الدلالة التي بينا

"Mu'an'ən hədis ilə dəlilləndirmənin səhihliyi babı:
Sənədi bu şəkildə tənqid etmək fikri uydurulmuş, sonradan ortaya çıxarılmış, özündən əvvəl heç kəsin söyləmədiyi və elm əhlindən heç bir kəsin dəstəkləmədiyi bir görüşdür, beləki xəbər və rəvayət elminin əhli olan bütün ilk və son dövr alimlərin üzərində ittifaq etdikləri və geniş yayılmış görüş budur ki, əgər hər bir siqa kəs özü kimi birindən bir hədis rəvayət edərsə, eyni əsrdə yaşadıqlarına görə (həmin ravinin) onu görməsi və ondan (hədis) eşitməsi mümkündürsə, onların bir yerdə görüşmələrinə, şifahi danışmalarına dair hər hansı bir məlumat gəlməsə belə, həmin rəvayət sabit sayılır və onu hüccət kimi qəbul etmək qaçınılmazdır. Lakin bu ravinin hədisi rəvayət etdiyi kəsi görməməsinə və ya onu eşitməməsinə dair açıq-aydın bir dəlilin mövcud olması halı istisnadır. Lakin izah etdiyimizin (görüşmələrənin) mümkünlüyü ilə bilrikdə bunun qeyri-müəyyənliyinə gəldikdə isə, izah etdiyimiz (bir-birilərini görməmələri və ya eşitməmələri) dəlaləti istisna olmaqla, rəvayəti eşitmə halına həml etmək lazımdır."
"Sahih Muslim", səh: 18

Maraqlıdır bunlar özləri mənbə kimi verdiyi saytda İmam Ən-Nəvəvinin Muslimin cəfəngiyatına yazdığı şərhi oxumayıblar? Mən inşaALLAH bəzi bizə lazım olan məqamları tərcümə edəcəm:

İmam Ən-Nəvəvi yazır:

أن مسلما - رحمه الله - ادعى إجماع العلماء قديما وحديثا على أن المعنعن , وهو الذي فيه فلان عن فلان محمول على الاتصال والسماع إذا أمكن لقاء من أضيفت العنعنة إليهم

Muslim rahiməhullah filankəsin filankəsdən olan "mu`an`an" hədisdə an`anənin izafə edildiyi şəxslərin görüşmə imkanı olduğu halda ilk və son dövr alimlərinin bunun ittisala(sənədin qopuqsuz olması) və sima`ya(eşitməyə) həml oldunduğunda icma etdiklərini iddia etdi.

Deməli bu Muslimin iddiasından başqa bir şey deyil. Necə ki, qarşıda bu daha da aydın olacaq. İmam Ən-Nəvəvi davam edir:

ونقل مسلم عن بعض أهل عصره أنه قال : لا تقوم الحجة بها , ولا يحمل على الاتصال , حتى يثبت أنهما التقيا في عمرهما مرة فأكثر , ولا يكفي إمكان تلاقيهما . قال مسلم : وهذا قول ساقط مخترع مستحدث , لم يسبق قائله إليه , ولا مساعد له من أهل العلم عليه , وإن القول به بدعة باطلة وأطنب مسلم - رحمه الله - في الشناعة على قائله , واحتج مسلم - رحمه الله - بكلام مختصره : أن المعنعن عند أهل العلم محمول على الاتصال إذا ثبت التلاقي , مع احتمال الإرسال , وكذا إذا أمكن التلاقي . وهذا الذي صار إليه مسلم قد أنكره المحققون , وقالوا : هذا الذي صار إليه ضعيف

Muslim onunla eyni əsrdə yaşayanların bə`zilərinin belə dediklərini nəql etdi: "Onunla (mu`an`an hədislə) höccət qiyam edilməz(dəlil kimi istifadə olunmaz), onların ömürlərində bir dəfə və ya daha artıq görüşdükləri sabit olmayana qədər ittisala(sənədin qopuqsuz olmasına) həml olunmaz. Onların bir-birini görmə imkanı (yə`ni Muslimin nəzəri) kifayət etməz."

Muslim dedi: "Bu bir səhv, uydurulmuş, sonradan ortaya çıxmış, özündən əvvəl heç kəsin söyləmədiyi və elm əhlindən heç kəsin dəstəkləmədiyi bir fikirdir. Bu cür söyləmək batil bid`ətdir." Muslim rəhiməhullah bu fikrin müəllifini qəbahətləndirməkdə ifrata varmışdır. Həmçinin Muslim rəhiməhullah qısa sözlərlə (iddiasına)dəlil olaraq demişdir:" Mu`an`an hədis görüşdükləri sabit olduqda, elm əhlinin nəzərində irsal ehtimalı ilə birlikdə ittisala həml olunur. Görüşmək imkanı olduqda da bu cürdür. Təhqiqatçı alimlər Muslimin bu dediklərini inkar edərək demişlər: Muslimin dedikləri zəifdir.....

Ardıyca İmam Ən-Nəvəvi Muslimin səhv, uydurulmuş, sonradan ortaya çıxan və s. ilə ittiham etdiyi nəzər sahiblərinə nümunə olaraq bu fənnin imamlarından olan əl-Buxari və Əli b. əl-Mədininin adlarını çəkir. Həmçinin mütəəxxirinlərdən əl-Qabisinin, Əl-Səm`aninin, əbu Əmr əd-Daninin də bu nəzəri dəstəklədiklərini bildirir. Bu xəvariclər də öz yazılarında bu məsələni təsdiqləyiblər:

Sitat:

Imam Muslim kitabında bu məsələdə icma olduğunu nəql etdikdən sonra İmam Muslim'dən sonra üç əsr ərzində gəlib keçmiş heç bir alim onun bu sözlərinə etiraz etməmişdir, lakin daha sonra İmam Muslim'in "əs-Səhih" əsərinə şərh yazmış əl-Qadi İyad - rahiməhullah - (vəf. hicri 544) gəlmiş və həmin əlavə şərti İmam əl-Buxari'yə və onun şeyxi Əli bin əl-Mədini'yə aid etmişdir; yəni iki ravinin bir-biriləri ilə görüşmələrini şərt görən və İmam Muslim'in bidət olaraq adlandırdığı bu görüşü həmin o iki böyük alimə nisbət etmişdir.
Bundan sonra məsələ çox təhlükəli bir dönüş nöqtəsinə varmışdır, beləki hədis elmində ən məşhur kitabı yazmış alim İbn Salah - rahiməhullah - (öl. hicri 643) əl-Qadi İyad'ın bu sözlərini qəbul etmişdir və ondan sonra bizim əsrimizə qədər gələn alimlər də ona tabe olmuşlar.

İmam Müslimin bu fikri muhaddislər tərəfindən tənqid olunmuşdur. İbnü's-Salah bu barədə bunu söyləyir: "Müslimin söylədiyi barədə düşünmək lazımdır. Ayrıca Müslimin rədd etdiyi görüşün, Əli b. əl-Mədini, Buxari və bunlardan başqa zəvatın üzərində birləşdiyi görüş olduğunu söyləyənlər də vardır" (İbnü's-Salah, Ulumu'l-Hadis, Nşr. Nureddin Itr, Beyrut 1981, s. 60). İbn Həcərin bu mövzudakı qiymətləndirməsi də belədir: "Buxarinin, hədislərindəki ittisal cəhətdən Müslimə üstünlüyü, bir-birindən hədis nəql edən ravilərin, bir dəfə də olsa, bir-birləriylə qarşılaşmış olduqlarının sabit olması barəsində irəli sürdüyü şərt ötərisiylədir. Halbuki Müslim, bu ravilerin müasir olmalarıyla kifayətlənmiş və Buxarini də irəli sürdüyü bu şərt səbəbindən ənənəni əsla qəbul etməməklə ilzam etmişdir; bir başqa ifadəylə, onun ənənəni qəbul etməməsi lazım olduğunu irəli sürmüşdür (İbn Həcər, Nuhbetü'l fiker şərhi, terc. Talat Koçyiğit, Ankara 1971, s. 37).
Daha ətraflı burada

 

İndi isə vəhhabilərin ulu liderləri İbn Teymiyyə l.a.-in saytındakı mə`lumat:(ixtisar üçün lazım olan hissələri kopyalayıram)

فإذا روى الراوي عن شيخه بكلمة "عن" هذا يسمى معنعنا؛ لأن صيغ الأداء منها ما يدل على الاتصال كـ"سمعت" و"حدثنا" و"أخبرنا" ومنها ما لا يدل على ذلك، ومنه صيغة "عن" هذه.

Ravinin öz şeyxindən "an" kəlməsi ilə rəvayət eməsi "muan`an" adlanır. çünki əda siğələrindən bə`ziləri "səmi`tu", "həddəsənə" və "əxbaranə" kimilər "ittisala" dəlalət edir. Bə`ziləri isə buna (ittisala) dəlalət etmir. Onlardan "an" siğəsi.

والإسناد المعنعن له علاقة باتصال السند وانقطاعه، فتارة كلمة "عن" هذه تُحْمَل على الاتصال، وتارة تحمل على الانقطاع، وتارة تكون مما تردد فيه العلماء، أو اختلف فيه العلماء هل هي قاضية بالاتصال، أو دالة على الانقطاع؟

"Muan`an isnad"ın sənədin həm "ittisal"ı və həm də "inqita"sı ilə əlaqəsi var. "An" kəlməsi bə`zən "ittisala", bə`zən "inqita"ya, bə`zən də üləmanın tərəddüd etdiyi şeyə dəlalət edir və yaxud üləma ixtilaf etmişlər ki, "O, "ittisal"a dəalət edir yoxsa "inqita"ya?"

www.taimiah.org "Muan`an hadis"

Sonra Şeyx Əbdül-Əziz hansı şərtlər daxilində "muan`an hədis"in ittisala dəlalət etdiyi izah edir.

هل هو من المتصل أو المنقطع ؟ :
اختلف العلماء فيه على قولين:

أ‌) قيل أنه منقطع حتى يتبين اتصاله

O (muan`an hədis) muttəsildir yoxsa munqatidir?

üləma bu məsələdə iki qövl ilə ixtilaf etmişdilər:
1) Onun ittisalı bəyan olmayana qədər "munqati" olduğu deyilir.
...............................
http://www.hadith.abed-alkarem.com/mardod/9.htm#_ftnref1

●المسألة الثانية : هل الحديث المعنعن من قبيل المقبول أو من قبيل المردود ؟

اختلف العلماء في هذه المسألة على ثلاثة أقوال :

1- فمنهم من قال : إنه مردود مطلقًا .

2- ومنهم من قال : إنه مقبول مطلقًا .

3- ومنهم من فَصَّل - وهم الجمهور - فقالوا : إن الراوي إذا عنعن عن شيخه؛ قُبِلَ قولُه بشروط ثلاثة

İkinci məsələ: "Muan`an hədis" məqbul(qəbul olunmuş) (hədislər) qəbilindəndir yoxsa mərdud(rədd olunmuş)?

üləma bu məsələdə 3 qövl ilə ixtilaf etmişlər:

1) Onlardan bə`ziləri dedi: Mütləq şəkildə mərduddur.
2).......................................... Mütləq şəkildə məqbuldur
3) Onlardan bə`ziləri təfsil etdilər--Onlar cümhurdur--Dedilər: Ravi öz şeyxindən an`anə ilə rəvayət etsə 3 şərt ilə qəbuldur

Şeyx Əbil-Həsən Əs-Süleymanı "Hədis barədə suallar"

Bu isə vəhhabi Abdullah b. Əbdür-Rəman b. Cibrinin sözləri:

والعنعنة يستعملونها إما للاختصار وإما لعدم التثبت من سماعه عن ذلك الشيخ، كأن يرويه عنه بواسطة أو ما أشبه ذلك،

"An`anə"ni ya ixtisar üçün istifadə edirlər, yadaki həmin şeyxdən eşitdiyinə əmin olmaması üçün. Sanki ondan (şeyxdən) vasitə və ya buna bənzər bir şeylə rəvayət edir.
"Şərhul-Mənzumə" İbn Cibrin

Doğrudur müasir vəhhabi alimlərinin də bəzi kitablarını nəzərdən keçirdim və onların "muan`an" hədisi müttəsil adlandırdıqlarının şahidi oldum. Lakin yenədə mütləq şəkildə yox müəyyən şərtlər daxilində. Odur ki, mənim yazdıqlarımda havalanası bir şey görmürəm.
Digər tərəfdən mən bu hədisin "munqəti" olduğunu yazmamışam. Sadəcə olaraq hədisdə "an`anə" olduğunu yazmışam, qeyddə isə "an`anə" ilə bağlı qısa izah verməyə çalışmışam.

Nəhayət gələk Sufyan Əs-Sauriyə. Bəli, asim b. Kuleyb Sufyanın şeyxidir. Lakin Sufyan As-Saurinin isə tədlis etdiyini deyənlər var. Muan`an hədisin müttəsil sayılmağı üçün şərtlərdən biri də ravinin müdəllis olmamasıdır. Ona görə hədisin təhqiqə ehtiyyacı var. İnşaAllah buna nəzər yetirərik.

 

Sufyan Əs-Saurinin müdəllis olduğunu deyənlərə nümunə:

سفيان ابن سعيد ابن مسروق الثوري أبو عبد الله الكوفي ثقة حافظ فقيه عابد إمام حجة من رؤوس الطبقة السابعة وكان ربما دلس

Sufyan b. Said b. Məsruq Əs-Sauri Əbu Abdullah Əl-Kufi----Siqa, hafiz, fəqih, abid, imam, huccə, 7-ci təbəqənin rəislərindəndir. Bə`zən tədlis edərdi.
İbn Həcər Asqalani "Təqribut-təhzib"

وكان يدلس في روايته

(Sufyan əs-Sauri)Rəvayətlərində tədlis edərdi
Əz-Zəhəbi "Siyər"

Həmçinin bir nümunə:

Məşhur mühəddis Abdir-Rəzzaqın bu rəvayəti munkatı hədisə gözəl bir nümunə təşkil edər:

"Süfyan Səvridən, o Əbu İshaqdan, o Zeyd b. Yuseydən, o da Huzeyfədən rəvayət etmişdir. Huzeyfə demişdir ki, Hz. Peyğəmbər (s.ə.v.) belə buyurmuşdur:

"Xilafətə Əbu Bəkri keçirsəniz (yaxşı olar); çünki o qüvvətli və etibarlı biridir. Heç bir intriqaçının qınaması onu Allah yolundan saxlamaz. Əlini keçirsəniz (də olar); çünki o, yol göstəricidir, doğru yoldadır. Sizi də doğru yolda tutar."

Bu hədisin sənədi ilk baxışda kəsiksizdir. Lakin yaxşıca tədqiq edən hədis alimləri onun iki yerində inkita olduğunu təsbit etmişlər. Bunlardan birincisi, Abdir-Rəzzaq bu hədisi Süfyan (us-Səvri) dən deyil, ən-Numan b. Əbi Şeybədən eşitmişdir. İkincisi də Süfyanu's-Səvri Əbu İshaqdan deyil, Şureykdən rəvayət etmişdir. Beləcə isnadın iki yerində ən-Numan b. Əbi Şeybə ilə Şureyk atlanmışdır.
"Hadis Usulu" A.Metin

Başqa bir nümunə:

Tədlis edənlər bir çoxdur. Aralarında zəif ravilər də, siqa ravilər də vardır. Həsən Bəsri, Humeyd ət-Tavil, Süleyman b. Mehran, əl-A'maş, Məhəmməd b. İshaq, əl-Vəlid b. Müslim kimi. Hədis hafizləri tədlis edənləri beş mərtəbəyə ayırmışlar:

1- Tədlis etdiyi ancaq nadir olaraq görülənlər Yəhya b. Səid kimi.
2- Hədis imamlarının Tədlis etməsini olabiləcək görməklə birlikdə, imamlığı və etdiyi rəvayətlərə görə Tədlisinin azlığı səbəbindən səhihlərdə rəvayətləri nəql edilənlər. Süfyan əs-Səvri kimi; yaxud da ancaq siqa bir ravidən Tədlis edənlər; Süfyan b. Uyeynə kimi.
3- Əbu Zübeyr əl-Məkki kimi siqalara bağlı qalmadan (hər kəsdən) çox Tədlis edənlər.
4- Əksəriyyətlə zəif və məchul ravilərin rəvayətlərini Tədlis edərək nəql edənlər. Bakiyyə b. əl-Vəlid kimi.
5- Bir başqa səbəbdən də zəif ravi qəbul edilənlər. Abdullah b. Lehiyə kimi.
Mənbə Tədlis

Mənim Sufyanın "an`anə" ilə rəvayəti və tədlisi üzərində dayanmaq fikrim yoxdur. İnşaalah Asim b. Kuleyb və Alqama b. Vail barədə olan bə`zi işkallara qısa nəzər salaraq hədisin mətni barədə mə`lumat çatdırmaq istəyirəm.


Asim b. Kuleyb əhli-sünnə alimlərinin nəzərində siqadır. Lakin bununla yanaşı İbn Həcər Asqalani "Təhzubut-təhzib" də yazır:

وقال بن المديني لا يحتج به إذا انفرد

İbn Əl-Mədini dedi: İnfirad etdikdə (ravinin rəvayətində tək qalması, hədisi hər hansı bir şeyxdən ondan başqa rəvayət edən olmasa) onunla ihticac olunmur.
İbn Həcər "Təhzibut-Təhzib" "Asim b. Kuleyb"

Ortaya belə bir sual çıxır bu hədisi Asim b. Kuleybdən başqa atasından rəvayət edən varmı?

[page] V hissə

Alqamə b. Vail barədə:

Bir rəvayətdə gəlir ki:

قال أبو داود حدثنا عبيد الله بن ميسرة الجشمي ثنا عبد الوارث هو ابن سعد ثنا محمد بن جحادة حدثني عبد الجبار بن وائل قال كنت غلاما لا أعقل صلاة أبي فحدثني علقمة بن وائل عن وائل بن حجر قال صليت مع رسول الله

"Əbu Davud dedi: Ubeydullah bin Meysərə əl-Cəşmi bizə rəvayət etdi: Abdulvaris - və o, İbn Sad'dır - bizə rəvayət etdi: Muhamməd bin Cəhadə bizə rəvayət etdi: Abdulcəbbar bin Vail mənə rəvayət etdi: "Mən uşaq idim və atamın necə namaz qıldığını ağlım çatmırdı və Alqamə bin Vail mənə Vail bin Hucr'dan rəvayət etdi: Allahin Elçisi ilə namaz qıldım...."

Əbu Davudun "Sunən"ində yazılıb:

حدثنا عبيد الله بن عمر بن ميسرة الجشمي حدثنا عبد الوارث بن سعيد قال حدثنا محمد بن جحادة حدثني عبد الجبار بن وائل بن
حجر قال كنت غلاما لا أعقل صلاة أبي قال فحدثني وائل بن علقمة عن أبي وائل بن حجر قال صليت مع رسول الله صلى الله عليه

...................Abdul-Cəbbar b. Vail b. Hucr mənə rəvayət etdi: Mən uşaq idim və atamın namazı necə qılmağına əqlim çatmırdı. Dedi: Mənə Vail b. Alqamə atam Vail b. Hucrdən rəvayət etdi.........
Əbu Davud "Sunən" 723-cü hədis

Mətnlərdəki qırmızı ilə qeyd olunan və nəzərə çarpan fərq maraqlıdır. Bu fərqi 2 ssılka ilə yoxladım. Amma bu o qədər də önəmli deyil. Önəmli olan Abdul-Cəbbarın bu sözləri deməsidir. Yuxarida Buxarinin sözlərindən də gördük ki, Abdul-Cəbbar atasının vəfatından sonra dünyaya gəlib. Belə çıxır ki, bu sözləri deyən Abdul-Cabbar yox qardaşı Alqamədir. Bunu təsdiqləyən də var. İbn Həcər yazır:

نص أبو بكر البزار على أن القائل كنت غلاما لا أعقل صلاة أبي هو علقمة بن وائل لا أخوه عبد الجبار وقال الترمذي سمعت محمد يقول عبد الجبار لم يسمع من أبيه ولا أدركه وقال بن حبان في الثقات من زعم أنه سمع أباه فقد وهم لأن أباه مات وأمه حامل به وقال البخاري لا يصح سماعه من ابية مات أبوه قبل أن يولد

Əbu Bəkr Əl-Bəzzar bildirir ki, "Mən uşaq idim və atamın namazı necə qılmağına əqlim çatmırdı." sözlərini deyən Alqamədir, qardaşı Abdul-Cəbbar deyil. Tirmizi dedi: Muhəmmədin "Abdul-Cəbbar atasından nə eşitməyib, nədə ki, görməyib" dediyini eşitdim. İbn Hibban "Əs-Siqat"da dedi: Kim desə ki, o, (Abdul-Cəbbar) atasını eşidib vəhm etmişdir, çünki onun atası öləndə anası ona hamilə idi. Buxari dedi: Onun atasından eşitməyi doğru deyil. Atası o, doğulmamışdan öncə vəfat etmişdir.
İbn Həcər "Təhzubut-Təhzib" "Abdul-Cəbbar b. Vail"

Nəticə:
Əgər bu sözləri deyən Alqamədirsə onun rəvayəti atasının namazını dərk etməyən uşağın rəvayətidir. Bu isə öz növbəsində Alqamə yolu ilə rəvayət olunan hədislərin qarşısında sual işarəsinin qoyulması deməkdir.

Həmçinin İbn Həcər "Təqrib"də yazır:

علقمة ابن وائل ابن حجر بضم المهملة وسكون الجيم الحضرمي الكوفي صدوق إلا أنه لم يسمع من أبيه

Alqamə b Vail b Hucr zəmməli muhmələ və sukunlu cim ilə Əl-Xadrami Əl-Kufi. Səduqdur lakin o, atasından eşitməyib.
İbn Həcər "Təqrib" Alqamə b. Vail

Deməli Alqamə b. Vail hədisi atasından eşitməmişdir. Bu isə öz növbəsində hədisin munqati olması deməkdir. İbn Həcər həmçinin Abdul-Cəbbarin da atasından eşitmədiyini söyləyir. Yə`ni aləm qarışdı bir-birinə. Nə Alqamə, nədə ki, qardaşı Abdul-Cəbbar ataları Vail b. Hucrdən eşitməmişlər.

Alqamə b Vail və Abdul-Cəbbar b. Vail qardaşları barədə nəticə:

1) Alqamə b. Vail

صدوق إلا أنه لم يسمع من أبيه

Səduqdur. Lakin atasından eşiməmişdir

İbn Həcər "Təqrib"

وحكى العسكري عن بن معين أنه قال علقمة بن وائل عن أبيه مرسل

Əl-Əskəri İbn Maindən hekayət etdi ki, Alqamə b Vail atasından mursildir (müasiri olmadığı və ya görüşmədiyi birisindən rəvayət edən ravi).

İbn Həcər "Təhzib"

علقمة بن وائل بن حجر عن أبيه قال ابن معين مرسل قلت هو في نفسه ثقة

Alqamə b. Vail b. Hucr. İbn Main dedi: Atasından mursildir. Mən (Əz-Zəhəbi) deyirəm: O, özü-özlüyündə siqadir.
Əz-Zəhəbi "Əl-Muğni fid-Duafa" "Alqamə b. Vail" və s.

 

2) Abdul-Cəbbar b. Vail

عبد الجبار بن وائل بن حجر الحضرمي عن أخيه عن أبيه قال محمد بن حجر ولد بعد أبيه لستة أشهر

Abdul-Cəbbar b Vail b. Hucr Əl-Xadrami qardaşından o da atasından. Muhəmməd b. Hucr dedi: Atasının vəfatından 6 ay sonra doğulmuşdur.
Əl-Buxari "ət-Tarix əl-Kəbir"

عبد الجبار بن وائل بن حجر الحضرمي وكان ثقة إن شاء الله قليل الحديث ويتكلمون في روايته عن أبيه ويقولون لو يلقه

Abdul-Cəbbar b. Vail b. Hucr Əl-Xadrami İnşaallah Siqa olubdur. Az hədis rəvayət etmişdir. Atasından olan rəvayətlərində nəzərlər var. Deyirlər ki, onunla (atası ilə) görüşməyibdir.
İbn Sa`d "Ət-Təbəqat"

عبد الجبار بن وائل بن حجر بضم المهملة وسكون الجيم ثقة لكنه أرسل عن أبيه

Abdul-Cəbbar b . Vail b. Hucr zəmməli muhmələ və sukunlu cim ilə. Siqadir. Lakin atasından irsal etmişdir (görüşmədən, eşitmədən rəvayət etmişdir).
İbn Həcər "Təqrib"

Bu barədə nümunələr çox gətirə bilərəm, lakin elə bilirəm kifayət edər. Yuxarıdakıları nəzərə alaraq nə Alqamə b. Vail, nədə ki, qardaşı Abdul-Cəbbar b. Vail atalarını görməmişlər. Həmçinin:

قال يحيى بن معين: وروايته ورواية أخيه عبد الجبار عن أبيهما مرسلة، لم يدركاه

Yəhya b. Main dedi: Onun(Alqamənin) və qardaşı Abdul-Cəbbarın atalarından olan rəvayəti mursəldir. Heç birisi atalarını görməmişdilər.
İmam Ən-Nəvəvi "Təhzibul-Əsma val-Luğat" 426-cı ravi

 

Üstəlik bunların üstünə iki qardaş hər ikisinin "Mən uşaq idim və atamın namazına əqlim çatmırdı"nı əlavə etsək tənaqüz alınır. Buyurun bu tənaqüzü həll edin.

İndi isə belə bir suallar qoymaq istəyirəm:

1) İki qardaşın atası səhabə Vail b. Hucr İslamı nə vaxt qəbul edib və Peyğəmbər s.a.s. ilə nə qədər müddət bir yerdə olub?

2) Vail b. Hucrdən oğlanları və Asim b. Kuleybın atası Kuleyb b. Şihab yoluyla rəvayət olunan hədislərin mətnlərində əllərin tutulma qaydası bir-biri ilə düz gəlirmi?

3) Vail b. Hucrdən Muhammad b. Cihadə yoluyla rəvayət olunan hədisdə Peyğəmbər s.a.s.-in paltarına bürünməsi deyilir. Bu halda onun əllərini necə qoymasını Vail b. Hucr necə təyin etmişdir?

[page] VI hissə

Növbəti hədisi Hulb Ət-Tai rəvayət etmişdir:

حَدَّثَنَا قُتَيْبَةُ، حَدَّثَنَا أَبُو الأَحْوَصِ، عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ، عَنْ قَبِيصَةَ بْنِ هُلْبٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَؤُمُّنَا فَيَأْخُذُ شِمَالَهُ بِيَمِينِهِ

Quteybə--Əbul-Əhvas--Simak b. Harb--Qabisə b. Hulb--atası (Hulb Ət-Tai) dedi: Rəsulallah s.a.s. bizə imamlıq edərdi və sağ əli ilə sol əlini tutardı.
Tirmizi "Sunən" 253-cü hədis "Namazda sağ əlin sol əl üzərinə qoyulması" fəsli

Tirmizi bu hədisin "həsən" olduğunu demişdir. Buna görə uzağa getmədən vəhhabilərin ulu ustadl olan Albanidən bir sitatla kifayətlənmək istərdim. Düzdür Albani bu sözləri bu hədisin şərhində yazmamışdır. Lakin, bu sözlər elə bir hədisin şərhində gəlmişdir ki, ravilər içində Simak b. Harb də yer almaqdadır, yəni bizim barəsində söz etdiyimiz hədisin ravilərindən biri.

لأن الترمذي معدود في جملة المتساهلين في تصحيح الأحاديث كالحاكم وابن خزيمة وابن حبان ونحوهم ، ولهذا قال الذهبي في " الميزان " (ص 33) :
"لا يعتمد العلماء على تصحيح الترمذي."

Çünki ət-Tirmizi hədislərin təshihində (hədis haqqında sihhət hökmünü verməkdə) əl-Hakim, İbn Xuzeymə, İbn Hibban və bunlara bənzərlər kimi "mütəsahil"lərdən (yetərincə araşdırmadan hədisə hökm verən alimlərdən) hesab olunur. Buna görə əz-Zəhəbi "əl-Mizan (səh. 33)" kitabında yazmışdır: "Alimlər ət-Tirmizinin hədis barədə sihhət hökmü verməsinə e`timad etmirlər.
Albaninin cavabı burada

Deməli Tirmizinin bu hədisi "həsən" hesab etməsinə etimad etmək düzgün deyil.

 

Simak b. Harb

Bu ravini bəziləri siqa, digərləri isə zəif hesab etmişlər. Mən bəzi nümunələr gətirim, vəhhabilər isə gücənmək istəsələr buyursunlar.

وروى أبو طالب ، عن أحمد ، قال : مضطرب الحديث

Əbu Talib Əhməddən rəvayət etdi: (Simak b. Harb) Muztaribul-hədisdir. (Yə`ni hədisi bir dəfə bir cür, digər dəfə isə başqa cür rəvayət edir).

وروى أحمد بن سعد ، عن ابن معين : ثقة ، وكان شعبة يضعفه

Əhməd b. Sa`d İbn Maindən rəvayət etdi: Siqadır. Şu`bə onu zəif hesab edirdi.

زكريا بن عدي ، عن ابن المبارك ، قال : سماك ضعيف في الحديث

Zəkəriyyə b. Addi İbn əl-Mübarəkdən rəvayət etdi: Simak hədisdə zəifdir.

Həmçinin onun barəsində "təlqin" və s. kimi cərh sifətlərini deyənlərdə var.

Qabisə b. Hulb

Bu ravi barədə də müxtəlif fikirlər söylənilir. Məsələn İbn Hibban və əl-İcli onu siqa etmişlər. Lakin yuxarıda Albaninin sözlərindən aydın oldu ki, İbn Hibban mütasahillərdəndir.
Digər tərəfdən isə İbn əl-Mədini ilə ən-Nəsai onu məchul hesab edirlər.

قال بن المديني مجهول لم يرو عنه غير سماك

İbn əl-Mədini dedi: Məchuldur. Ondan Simakdan başqa heç kəs rəvayət etməyib.

وقال النسائي مجهول

ən-Nəsai dedi: Məchuldur.

İbn Həcər "Təhzibut-Təhzib" 635-ci ravi

Yerdə qaldı Qabisa b. Hulbün atası Hulb ət-Tai
Qısa olaraq: Bu səhabənin əsl adının nə olduğunda ixtilaf vardır. "Hulb" (tüklü) bu səhabənin ləqəbidır. Mə`lum olan budur ki, o, keçəl olub. Peyğəmbər s.a.s. mübarək əlini onun başına çəkdikdən sonra başına tük gəlmişdir. İslamı Məkkə fəthindən sonra qəbul etdiyi və Peyğəmbər s.a.s.-i çox qısa müddət gördüyü də deyilir.

İbn əl-Əsir "Əsədul-ğabə" Hülb ət-Tai

Maraqlıdır sənədi bu gündə olan hədisə "həsən" hökmünü necə vermək olar?
Haqqında ixtilaf olan (Simak b. Harb), məchul olandan (Qabisə b. Hulb), o da adı doğru dürüst xatırlanmayan atasından (Hulb ət-Tai) rəvayət edir.

Hədisin mətni də o qədər xoşa gələn deyil. Bu hədisi Simak b. Harbdən Əbul-Əhvas və Süfyan rəvayət etmişdir. Əbul-Əhvas ilə Sufyanın rəvayət etdikləri hədislərin mətnlərində uyğunsuzluq var. Həmçinin Sufyandan bu hədisi Vaki və Yəhya rəvayət edir, özü də müxtəlif mətnlərlə:

حَدَّثَنَا يَحْيَى بْنُ سَعِيدٍ، عَنْ سُفْيَانَ، حَدَّثَنِي سِمَاكٌ، عَنْ قَبِيصَةَ بْنِ هُلْبٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَنْصَرِفُ عَنْ يَمِينِهِ وَعَنْ يَسَارِهِ وَرَأَيْتُهُ قَالَ يَضَعُ هَذِهِ عَلَى صَدْرِهِ وَصَفَّ يَحْيَى الْيُمْنَى عَلَى الْيُسْرَى فَوْقَ الْمِفْصَلِ

حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ، حَدَّثَنَا وَكِيعٌ، عَنْ سُفْيَانَ، عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ، عَنْ قَبِيصَةَ بْنِ الْهُلْبِ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ رَأَيْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ وَاضِعًا يَمِينَهُ عَلَى شِمَالِهِ فِي الصَّلَاةِ وَرَأَيْتُهُ يَنْصَرِفُ عَنْ يَمِينِهِ وَعَنْ شِمَالِهِ‏

Əhməd b. Hənbəl "Musnəd" 20961və 20962-ci hədislər

 

Əli bağlı namaz haqda bütün hədislərin zəif olmasına baxmayaraq vəhhabi üləmaları bunu peyğəmbərin (s) sünnəti adlandırırlar. Misal üçün vəhhabi məktəbinin ulu liderlərindən olan Bin Bazın cavabını çatdırmaq istərdim:

السنة في وضع اليدين في الصلاة على الصدر، هذا هو المحفوظ عن النبي - صلى الله عليه وسلم

Namazda əllərin qoyuluşunda sünnət sinəyə qoymaqdır. Bu Peyğəmbər s.a.s.-dən öyrənilmiş bir şeydir.

يروى عن علي - رضي الله عنه – أن من السنة وضع اليدين تحت السرة. لكنه حديث ضعيف عند أهل العلم ليس بصحيح،

Əli r.a.-dən rəvayət olunur ki, əlləri göbəyin altına qoymaq sünnətdir. Lakin bu hədis elm əhlinin nəzərində zəifdir, səhih deyildir.

Bin Bazın cavabı burada

Həmçinin Sizə Azərbaycan vəhhabilərinin lideri Qamət Süleymanovun şəxsiyyətini göstərən gözəl bir nümunə təqdim edirəm:

Namazda əllərin yeri ilə əlaqədar olaraq şeyx Qamətə onun forumunda Malikin məzhəbi haqqında sual veriblər:

Assalamun aleykum ve rahmetullahi ve bereketuhu.
Fakirin bele bir suali var.
subut ede bilersinizmi ki, Rasulullah (s.a) eli bagli namaz qilib ve ya eli acik olaraq namaz qilmayib.?
niye Maliki meshebine etiqadlari olanlar eli acik namaz qilirlar? xahis edirem subutlarinan cavab veresiniz.
Assalamun aleykum ve rahmetullahi ve bereketuhu.

Cavab:

Va aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
Əli açıq namaz qılmaq barədə heç uydurma hədis də gəlməyib. çünki nə gəlibsə, ancaq əli bağlı qılmaq barədə gəlib. Amma Maliki məzhəbində də əli açıq namaz qılmaq yoxdur. çünki imam Malikin Muvatta kitabında hədislərin birində deyilir ki, Adəmdən (a.s.) başlayaraq bütün peyğəmbərlər əli bağlı namaz qılıblar. Sadəcə imam Malikin tələbələrindən biri müəlliminin həyatının sonunda döyüldüyü və əlləri ağradığı üşün əli açıq namaz qıldığını görüb və ondan rəvayət edib.
Namaz əli bağlı qılınmalıdır, necəki peyğəmbər (s.a.v.) qılıb.
Allah daha yaxşı bilir!
As salamu aleykum va rahmatullahi va barakatuhu!


Yenə yanvar ayında verilən eyni suala belə cavab vermişdi:

Salam aleykum sheyx. Malik ibn Enes(maliki mezhebinin banisi) namazi eli aciq qilmaga icaze verib.Sheyx bilmirsiniz o ictihadinda hansi hedis ve kitablardan istifade eleyib?Eger bilirsinizse zehmet olmasa o hedislerin menbesini ve kitablarin adini yazin.
Cazak Allah!!!
Vaassalamu aleykum !!!

Cavab:

Wa aleykumus salam va rahmatullahi va barakatuhu!
1. İmam Malik deməyib ki, namazı qolu açıq qılmaq olar. Sadəcə həyatının sonuna yaxın xəstəliyinə görə qollarını bağlaya bilmirdi. Tələbələrindən biri nəql edib ki, imam Maliki belə namaz qılan görüb. Ona görə bəzi malikilər qolu açıq namaz qılırlar. İmam Malikin Muvatta kitabına baxsaq görərik ki, orda hədis gətirib ki, 3 şey bütün peyğəmbərlərin yolu idi, bunlardan biri də sağ qolu sol qolun üzərinə qoyub namaz qılmaq idi. Bilin ki, qolu açıq namaz qılmaq üçün dəlil yoxdur.

Bu da Azərcaycan xəvariclərinin öz forumlarında şeyxə cavabları:

İmam Malik nəinki namazı əlləri yanda qılmağın caiz olduğunu, hətta ondan nəql olunan görüşə görə fərz namazlarında bu şəkildə qılmağı müstəhəb görmüşdür. İmam Malikin əshabının əksəriyyətinə görə namazda əllər yanda olmalıdır və bu rəy İmam Malikin özündən nəql olunmuşdur. Bu barədə məlumat almaq istəyən heç vaxtı Q.S.-dan soruşmamalıdır. Baxmayaraq ki, Q.S. özünü sələfə aid edir, lakin onun sələfdən xəbəri yoxdur. Xəbəri olsaydı belə cahilcəsinə danışmazdı. Hər bir məzhəbin görüşünü məzhəb alimlərindən soruşarlar.

 

Əl-Əzhərin dünyasını dəyişmiş muftisi, vəhhabilərin "dostu" olan Atiyə Saqr namazda əllərin yeri sualına cavab olaraq:

اتفق العلماء على أنه لم يرد ما يوجب على المصلى أن تكون يداه فى وضع معين وهو في قيام الصلاة، فليس ذلك ركنا ولا شرطا من شروط صحة الصلاة

Namaz qılanın qiyam halında əllərinin müəyyən yerdə olmasını vacib edən bir şeyin varid olmamasında alimlər ittifaq etmişlər. Bu nə namazın səhihliyinin ruknlərindən, nədə ki, şərtlərindəndir.
Mufti Atiyə Səqrin cavabı burada

 

[page] VII hissə

 

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَحْبُوبٍ، حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ غِيَاثٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ إِسْحَاقَ، عَنْ زِيَادِ بْنِ زَيْدٍ، عَنْ أَبِي جُحَيْفَةَ، أَنَّ عَلِيًّا، - رضى الله عنه - قَالَ السُّنَّةُ وَضْعُ الْكَفِّ عَلَى الْكَفِّ فِي الصَّلاَةِ تَحْتَ السُّرَّةِ

Muhəmməd b. Məhbub--Həfs b. Ğiyas--Əbdur-Rahman b. İshaq--Ziyad b. Zeyd--Əbu Cuheyfə--Əli r.a.-in belə dediyini bizə rəvayət etdi: "Namazda sağ əli sol əlin üzərində, göbəkdən aşağıda tutmaq sünnətdir."
Əbu Davud "Sunən" 756-ci hədis

Əli (ə)-dan bu barədə 2 hədis var. Birini Əbu Davud, digərini isə Əhməd b. Hənbəl rəvayət etmişdir.

Ziyad b. Zeyd. İbn Həcər Asqalani yazır:

قال أبو حاتم مجهول روى له أبو داود حديثا واحدا عن علي

Əbu Hatim dedi: Məchuldur. Əbu Davud onun Əlidən olan bir hədisini rəvayət etmişdir.
İbn Həcər "Təhzib" Ziyad b. Zeyd

Əbdur-Rahman b. İshaq. Bu ravi barədə rical alimləri xoşa gələn bir şey söyləməmişlər. İbn Həcər "Təhzib" Abdur-Rəhman b. ishaq.
Görünür ki, Abdur-Rahman b. İshaq hədisi uyduraraq Ziyad b. Zeyd kimi məchul bir kəsə nisbət vermişdir.

Sonunda vəhhabilər üçün: Albani "Ət-Tac" kitabının tənqidində bu hədis barədə deyir:

إن هذا الحديث ضعيف باتفاق علماء الحديث

"Bu hədisin zəif olmasında hədis alimləri ittifaq etmişlər"
Mənbə Albaninin rəsmi saytı

Əli a.s.-dan digər hədisi Cərir Əd-Dabbi rəvayət edir:

حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ قُدَامَةَ، - يَعْنِي ابْنَ أَعْيَنَ - عَنْ أَبِي بَدْرٍ، عَنْ أَبِي طَالُوتَ عَبْدِ السَّلاَمِ، عَنِ ابْنِ جَرِيرٍ الضَّبِّيِّ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ رَأَيْتُ عَلِيًّا - رضى الله عنه - يُمْسِكُ شِمَالَهُ بِيَمِينِهِ عَلَى الرُّسْغِ فَوْقَ السُّرَّةِ ‏.‏ قَالَ أَبُو دَاوُدَ وَرُوِيَ عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ فَوْقَ السُّرَّةِ ‏.‏ وَقَالَ أَبُو مِجْلَزٍ تَحْتَ السُّرَّةِ ‏.‏ وَرُوِيَ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ وَلَيْسَ بِالْقَوِيِّ

......................İbn Cərir Əd-Dabbi atasından (Cərir Əd-Dabbidən) bizə bu cür dediyini rəvayət etdi: "Əli r.a.-i sağ əli ilə sol əlinin biləyindən göbəkdən yuxarıda tutduğunu gördüm."
Əbu Davud dedi: Səid b. Cubeyrdən göbəkdən yuxarı rəvayət olunub.
Əbu Micləz dedi: Göbəkdən aşağı.
Əbu Hureyrədən rəvayət olundu, lakin, qüvvətli deyil.
Əbu Davud "Sunən" 757-ci hədis

 

Cərir Əd-Dabbi. əz-Zəhəbi yazır:

جرير الضبى [ د ]. عن على. وعنه ابنه غزوان. لا يعرف

Cərir əd-Dabbi. Əlidən və oğlu Ğəzvan ondan rəvayət etmişdir. Tanınmır.

Əz-Zəhəbi "Mizanul-İtidal" 1474-cü ravi


İbn Hibban yazır:

جرير الضبي يروى عن على روى عنه ابنه غزوان

Cərir əd-Dabbi Əlidən rəvayət edir. Ondan Oğlu Ğazvan rəvayət etdi.

İbn Hibban "Əs-Siqat" 4/108

 

Əvvəlki yazılarda Albaninin İbn Hibbanı mutəsahillərdən hesab etdiyini görmüşük. Ümumiyyətlə barəsində cərh bilmədiyi ravini "əs-Siqat" kitabında qeyd etmək İbn Hibbanın məzhəbidir.
Məsələn: Vəhhabinin lap zırından (murdarından olan) Şeyx Muhəmməd əl-Əmin İbn Hibban barədə yazır:

و ابن حبّان قد يذكر الرجل في كتابه "الثّقات" مع أنه لا يعرفه. وقد ظن بعض العلماء أن هذا توثيق له، وهو خطأ فادح. فقد يذكر رجلاً في كتابه الثقات ثم يجرحه في كتابه المجروحين

İbn Hibban bə`zən bir şəxsi (ravini) "Əs-Siqat (e`timadlı ravilər)" kitabında qeyd edir, lakin bununla belə onu tanımır. Bə`zi alimlər elə zənn etmişlər ki, o, (ibn Hibban) bununla həmin ravini e`timadlı hesab etmişdir. Bu böyük səhvdir. O, bə`zən bir şəxsi "əs-Siqat" kitabında qeyd edir, sonra "əl-Məcruhin (Cərh olunmuşlar)" kitabında onu cərh edir.

Bundan əvvəl və sonra vəhhabi şeyxi Muhəmməd əl-Əmin yazıq İbn Hibbanın qabırğasına sitatlarla və öz fikirləri ilə döşəyərək yazır:

قلت أيما كان السبب فهو دليلٌ على ضعف توثيقه

Deyirəm: Səbəb nə olursa olsun, bu onun (İbn Hibbanın) kiminsə e`timadlı, güvənilir hesab etməsində zəif olduğuna dəlildir.

Sonda isə yazır:

فالخلاصة أن مجرد ذكر ابن حبان للرجل في كتابه "الثقات" لا يفيد توثيقاً يعتد به

"Xülasə İbn Hibbanın bir şəxsi "əs-Siqat" kitabında qeyd etməyi hələ onun e`timadlı hesab olunması üçün faydalı deyil."

Şeyx Muhəmməd əl-Əmin "İbn Hibbanın mənhəci"

Deməli əz-Zəhəbinin sözü hələki qüvvədə qalır, yə`ni Cərir əd-Dəbbi tanınmır. Vəhhabilərdən Cərir əd-Dabbi barədə gücənmək istəyən varsa buyursun.

 

Növbəti hədisi muksirunun lideri, torbası yalanlarla dolu, yəhudi ustadının üzünü ağ etmiş, Müaviyyənin (Allahın lənəti ona və oğlu Yezidə olsun) qulu Əbu Hureyrə rəvayət edir:

حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الْوَاحِدِ بْنُ زِيَادٍ، عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ إِسْحَاقَ الْكُوفِيِّ، عَنْ سَيَّارٍ أَبِي الْحَكَمِ، عَنْ أَبِي وَائِلٍ، قَالَ قَالَ أَبُو هُرَيْرَةَ أَخْذُ الأَكُفِّ عَلَى الأَكُفِّ فِي الصَّلاَةِ تَحْتَ السُّرَّةِ ‏.‏ قَالَ أَبُو دَاوُدَ سَمِعْتُ أَحْمَدَ بْنَ حَنْبَلٍ يُضَعِّفُ عَبْدَ الرَّحْمَنِ بْنَ إِسْحَاقَ الْكُوفِيَّ

............................Abdur-Rahman b. İshaq.......................Əbu Hureyrənin belə dediyini bizə rəvayət etdi:....................................Əbu Davud dedi: Eşitdim ki, Əhməd b. Hənbəl Abdur-Rahman b. İshaq əl-Kufinin zəif olduğunu deyir.
Əbu Davud "Sunən" 758-ci hədis

Abdur-Rahmanın nə mal olduğunu bir az öncə görmüşdük. Yuxarıdakı hədislədə mətnin eyni olması bir daha bu hədisin Abdur-Rahmanın fantaziyası olduğunu sübut edir.

İbn Həcər "Təhzib" Ğudeyf b. əl-Haris

əz-Zəhəbi "Siyər" Ğudeyf b. əl-Haris

Əhməd b. Hənbəl "Musnəd" 21991-ci hədis

حديث غضيف بن الحرث رضي الله تعالى عنه

əl-Beyhəqi "Sunən" 2376-cı hədis

Növbəti hədis.

21991
حدثنا عبد الرحمن بن مهدي حدثنا معاوية عن يونس بن سيف عن الحارث بن غطيف أو غطيف بن الحارث قال ما نسيت من الأشياء لم أنس أني رأيت رسول الله صلى الله عليه وسلم واضعا يمينه على شماله في الصلاة

......Namazda Rəsulallah s.a.s.-i sağ əlini sol əlinin üzərinə qoyduğunu gördüm
Əhməd b. Hənbəl "Musnəd" 21991-ci hədis

İlk öncə hədisin sənədində "əl-Haris b. Ğuteyf və yaxud Ğuteyf b. əl-Haris" ifadəsinə toxunmaq istərdim. Bəli, gördüyünüz kimi hədisi Peyğəmbər s.a.s.-ə nisbət verən ravinin adında ixtilaf vardır. Həmçinin bu ravinin adını Ğuteyf yox, Ğudeyf kimi qeyd edənlərdə vardır.

Məsələn İbn Həcər Əsqalaninin "Təhzib" kitabından bu ravi haqqında məlumatlardan bəzilərini qısa tərcümə edirəm:

Ğudeyf. Bə`ziləri Ğuteyf b. əl-Haris adlandırırlar. غضيف ويقال غطيف بن الحارث

Səhabə olmağında ixtilaf vardır. مختلف في صحبته

İbn Əbi Hatim atasından və Əbu Zər`ədən rəvayət edərək onun səhabə olduğunu bildirir. قال بن أبي حاتم قال أبي وأبو زرعة غضيف بن الحارث له صحبة

İbn Sa`d "ət-Təbəqat"ında onun Şam əhlindən olan Tabii olduğunu bildirir.وقال بن سعد في الطبقة الأولى من تابعي أهل الشام

əl-İcli də onun Şamlı tabii olduğunu bildirir. وقال العجلي عضيف بن الحارث شامي تابعي

Daha geniş mə`lumat üçün "Təhzib" kitabına ssılka verirəm.

İbn Həcər "Təhzib" "Adı Ğudeyf olanlar"

Həmçinin əl-Beyhəqi də "Süunən əl-Kubra" kitabında Ğudeyf b. əl-Harisin bu cür hədis rəvayət etdiyini bildirir. Lakin əl-Beyhəqi onun adını əl-Haris b. Ğudeyf kimi qeyd edir.

و روينا عن الحارث بن غضيف الكندي و شداد بن شرحبيل الأنصاري أن كل واحد منهما رأى النبي صلى الله عليه و سلم فعل ذلك

əl-Beyhəqi "Sunən əl-Kubra" "Namazda sağ əlin sol əl üzərinə qoyulması" fəsli

Hədisin digər ravisi Yunis b. Seyfdir. Bu ravinin də adında ixtilaf vardır. Belə ki, bə`ziləri onun adını Yusif b. Seyf kimi qeyd etmişlər.
İbn Həcər Əsqalani "Təhzib" Yunis b. Seyf"


Növbəti ravi Muaviyə b. Salih haqqında da ixtilaflı fikirlər vardır. Nümunə üçün:

Əli b. Əl-Mədini Yəhya b. Saidin ondan hədis almadığını bildirir. وقال علي بن المديني عن يحيى بن سعيد ما كنا نأخذ عنه

Əbu Salih əl-Fərra Əbu İshaq əl-Fəzaridən rəvayət edərək bildirir: "O, hədis rəvayət ediləsi biri deyil". وقال أبو صالح الفراء عن أبي إسحاق الفزاري ما كان بأهل أن يروي عنه

Həmçinin Əndulus (Müsəlman İspaniyası) hökmdarından hədiyyələr aldığı da bildirilir. فقال ما هذا قال شيء يهديه إلي صاحب الأندلس

İbn Həcər Əsqalani "Təhzib" 10/190

Bir çox vəhhabilər Maliki məzhəbində namazın əli açıq qılınmasını ümumiyyətlə inkar edirlər. Onların nəzərinə bəzi alimlərinin sözlərini çatdırmaq istərdim. Hənbəli fəqihlərinin böyüklərindən Əbu Muhamməd, Abdullah ibni Əhməd ibni Qudamə (541-620 h/ 1146-1223 m) bu haqda deyir:

أما وضع اليمنى على اليسرى في الصلاة ، فمن سنتها في قول كثير من أهل العلم ، يروى ذلك عن علي ، وأبي هريرة ، والنخعي ، وأبي مجلز ، وسعيد بن جبير ، والثوري ، والشافعي وأصحاب الرأي ، وحكاه ابن المنذر عن مالك
وظاهر مذهبه الذي عليه أصحابه إرسال اليدين ، وروي ذلك عن ابن الزبير ، والحسن

"Namazda, sağ əli sol əlin üzərinə qoymağa gəlincə, elm əhlinin çoxunun görüşünə görə bu namazın sünətlərindəndir.
Bu Əlidən, Əbu Hureyrədən, Nəxaidən, Əbu Micləzdən, Said bin Cubeyrdən, Səvridən, Şafidən və Rəy əshabından rəvayət olunmuşdur. Bu görüşü İbn Munzir İmam Malikdən rəvayət etmişdir.
Lakin, onun (Malikin) məzhəbində zahir/üstün görüş əllərin yana salınmasıdır ki, məzhəbin alimləri də bu görüşdədirlər.
Həmçinin bu, İbn Zubeyr və Həsən Əl Bəsridən də rəvayət edilmişdir."
Qaynaq: İbn Qudamə: Əl Muğni: 1/514 Darul Kitabil Arabi

Bəzi savadsızlar bu hədisə cavab olaraq: "Malikin yalnız bir tələbəsi İbn əl-Qasim deyib ki, Malik açıq əllərlə namaz qılmağı söyləyib" - deyirlər.

Əbdur-Rəhman b. əl-Qasim "Mudəvvinə" kitabında Malik b. Ənəsin müxtəlif rə`ylərini bəyan edib.
Yuxarida sələfilərin "yalnız bir tələbəsi" dedikdə sankı bu tələbə bazarda kartof satan olub. Əslində isə İbn əl-Qasim rical alimlərinə görə siqa, saleh, fəqih və s.-dir.

Məsələn:

İbn Əbi Hatim "Əc-cərh vat-ta`dil" kitabında Əbu Zər`ənin İbn əl-Qasimin siqa və saleh birisi olduğunu bildirir.

سئل أبو زرعة عنه فقال مصرى ثقة رجل صالح

İbn Əbi Hatim "Əc-cərh vat-ta`dil"5/279

Həmçinin İbn Hibban "əs-Siqat" kitabında onun xeyrli və fəzilətli biri olduğunu bildirir. وكان خيرا فاضلا
İbn Hibban "əs-Siqat" 8/374

İbn Həcər Əsqalani onun fəqih və siqa olduğunu bildirir.

عبد الرحمن بن القاسم بن خالد بن جنادة العتقي بضم المهملة وفتح المثناة بعدها قاف أو عبد الله المصري الفقيه صاحب مالك ثقة من كبار العاشرة مات سنة إحدى وتسعين خ مد س

İbn Həcər Əsqalani "Təqribut-təhzib" 1/348